در نورپردازی شهری توجه به طراحی صحیح آن موضوعی حائز اهمیت است و به منظور کنترل آلودگی نوری باید اقدامات جدی برای آن در نظر گرفت.
یک نورپردازی ایده آل، در هر مکان، در فضاهای داخلی و فضاهای شهری باید بر اساس درک صحیحی از موضوع نورپردازی انجام گردد. در غیر این صورت نوعی آلودگی نوری ایجاد می شود و در نتیجه کیفیت محیط زیست پایین می آید.
در این نوشته از ساختمانچی قصد داریم به منظور کاهش آلودگی نوری در فضاهای شهری راهکارهای سودمندی به شما پیشنهاد دهیم. با استفاده از این راهکارها میزان اتلاف انرژی و مضرات زیست محیطی را می توان کاهش داد.
آلودگی نوری چیست؟
آلودگی نوری در اثر وجود بیش از حد نورهای مصنوعی در مکان های مختلف ایجاد می شود. هنگامی آلودگی نوری رخ می دهد که برخی مکان های غیر ضروری با نور روشن شوند. آلودگی نوری را می توان در شهرها در اثر نورپردازی و مسیر نامناسب انتشار نور لامپ ها و چراغ ها در مکان های مختلف مشاهده نمود.
نور ناشی از این لامپ ها و منابع روشنایی به سمت بالا و در واقع آسمان منعکس می شود و آلودگی نوری ایجاد می گردد. منابعی از جمله نورهای غیرضروری، نورهای بیش از حد تابنده، نورپردازی نامطلوب و طراحی غیر اصولی لامپ ها و چراغ ها از جمله منابع نوری هستند که منجر به آلودگی می شوند.
علاوه بر آن ها، خیرگی یکی از موضوعاتی است که در بحث آلودگی نوری می تواند مشکل ساز باشد. آلودگی نوری ناشی از خیرگی هنگامی که میزان نور بیش از حد مجاز است ایجاد می شود.
این آلودگی، حسی آزاردهنده برای بیننده در میدان دید به وجود می آورد. خیرگی به دلیل پخش نامتعادل و غیر یکپارچه نور در میدان دید صورت می گیرد که با کاهش روشنایی و یا اصلاح زاویه دید، میزان آن را می توان کاهش داد.
در صورت خارج‌شدن نورپردازی از روند منطقی و استاندارد، مشکلات جدی برای انسان و محیط زیست ایجاد می شود. آلودگی نوری نه تنها از نظر اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی موجب بروز مشکلات بی شمار می شود، بلکه دیگر نمی توان با انعکاس نور بیش از حد به آسمان، آن را رصد نمود. هر منبع نوری که نور را در فضاهای شهری به سمت آسمان هدایت کند، عاملی برای آلودگی به شمار می آید.
اثر آلودگی نوری بر انسان
نورهای مصنوعی پس از مدتی ممکن است سبب بهم‌خوردن چرخه طبیعی بدن انسان گردند. ملاتونین هورمونی است که در هنگام تاریکی در بدن انسان ترشح می شود و سبب تنظیم چرخه خواب و بیداری می گردد.
بالطبع با افزایش نورهای مصنوعی مقدار این هورمون در بدن کاهش پیدا می کند. این اتفاق سبب بی خوابی، خستگی، سردرد، استرس و مشکلاتی نظیر این ها در افراد می گردد. در پژوهش های جدید حتی ارتباطی بین کاهش میزان ملاتونین و برخی سرطان ها نیز مشاهده می شود.
نتایج این پژوهش ها تا حدی نگران کننده می باشد؛ اما در حال حاضر راهکارهایی برای مقابله با این آلودگی های نوری وجود دارند که تا حدودی به کاهش این معضل کمک می کند.
اثر آلودگی نوری بر حیوانات
مطالعات محققان و دانشمندان نشان می دهد که آلودگی نوری بر الگوی رفتاری برخی حیوانات مانند مهاجرت و خواب و بیداری آن ها تاثیر می گذارد.
به طور مثال آلودگی صوتی سبب می شود تا لاک پشت های دریایی و برخی از گونه های پرندگان که به کمک ماه جهت یابی می کنند، راه خود را گم کنند و گیج شوند. این اتفاق بعضی اوقات حتی منجر به مرگ جاندار نیز می شود.
از طرف دیگر، برخی از حشرات ممکن است جذب این نور شوند و جان خود را از دست بدهند. حشرات از عمده ترین منابع غذایی برای پرندگان محسوب می شوند و نبود آن ها می تواند بر زندگی پرندگان نیز تاثیر بگذارد.
پژوهش ها نشان می دهند که منابع نور مصنوعی قوی همچنین می تواند بر کیفیت زندگی جانداران دریایی نیز تاثیر منفی بگذارند و زندگی آن ها را دچار مختل کنند.
راهکارهای کاهش آلودگی نوری در شهرها
- تعیین دقیق مکان قرارگیری نورافکن ها در شهر در جهت کاهش انتشار نور
- کنترل و کاهش نورهای اضافی و غیر ضروری
- تنظیم زاویه تابش نور برای کنترل آلودگی نوری
- اجرای نورپردازی مناسب در هر مکان متناسب با نوع کاربری آن
- استفاده از فناوری های جدید در صنعت نورپردازی از جمله لامپ های LED
- پرهیز از انتشار نور به سمت بالا
- جلوگیری از نورپردازی اضافی در شب
- بهینه سازی لامپ ها و هدایت جهت نور آن ها به سمت هدف مشخص
- بررسی و ارزیابی طرح های اجرا شده نورپردازی و در صورت امکان طراحی و اجرای مجدد آن ها
- استفاده از لامپ ها با قدرت روشنایی مناسب
- استفاده از روشنایی در مواقع لزوم
- کاهش میزان نور در ساعاتی از شب
- قطع نورهای سرگردان با هدفی نامشخص
- استفاده از روشنایی مطلوب ناشی از منابع نور در نمای ساختمان
- خاموش کردن بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی در ساعات پایانی شب
- کاربرد منبع نور مناسب در المان ها و اجسام موجود در سطح شهر
راهکارهای دیگر کاهش آلودگی نوری
ارزیابی و بررسی مکان های مختلف شهری و اجرای یک نورپردازی استاندارد و متناسب با ویژگی های مکان موردنظر گامی موثر در جهت کاهش آلودگی های نوری در سطح شهر می باشد.
هر مکان به میزان مشخصی از نور نیاز دارد. افراط در نورپردازی و قرارگیری منابع نور در مکان های نامناسب نوعی اختلال در روشنایی ایجاد می کند و خطرات بسیاری از نظر روانی، اقتصادی و اجتماعی بر انسان خواهد گذاشت.
خاموش‌کردن لامپ ها و منابع نور غیرضروری بهترین روش جلوگیری از ایجاد آلودگی نوری به شمار می آید. استفاده صحیح از انواع لامپ و انتخاب لامپ هایی که مصرف انرژی کمتر اما کارایی ایده آل دارند نیز می تواند نقش موثری در کاهش این نوع آلودگی و خیرگی نور در شهر داشته باشد.
آلودگی‌نوری را می توان با استفاده از تجهیزات و سیستم های کنترل نور کاهش داد. نصب سنسورها، تایمرها و دیمرها به عنوان تجهیزات نوین راهکاری ایده آل برای کنترل و بهینه سازی میزان نور محسوب می شود.
برای معابر شهری و لامپ هایی که در نمای ساختمان نصب شدند، می توان قاب های مناسب قرار داد تا از انعکاس و انتشار نور به سمت آسمان جلوگیری شود.
آلودگی نوری درک انسان را نسبت به شب و روز مختل می کند و آرامش او را بر هم می زند؛ بنابراین طراحی صحیح نورپردازی امری بسیار مهم در سلامت انسان است که از نظر روحی و روانی می تواند بر وی اثرگذار باشد.
آلودگی نوری اختلالات فیزیولوژیکی در انسان ایجاد می کند و نه تنها ساعات خواب را بر هم می زند، بلکه ایمنی بدن را نیز کاهش می دهد. این نوع آلودگی نوعی اغتشاش بصری به وجود می آورد و عملکرد ادراک را دچار مشکل می کند.
نکات پایانی
نورپردازی بیش از حد موجب اتلاف انرژی می شود و هزینه های بسیاری از نظر اقتصادی در بر خواهد داشت. استفاده از لامپ های پرمصرف هزینه های برق مصرفی را افزایش می دهد و با انتشار نور غیر اصولی، خیرگی نوری ایجاد می کند.
تعویض چراغ ها و استفاده از قاب چراغ در سطح شهر و استفاده از لامپ های کم مصرف می تواند میزان آلودگی نوری را کاهش دهد.
امیدواریم این نکات و راهکارها بتواند اطلاعات مفید و ارزشمندی را در خصوص آلودگی نوری و راه های مقابله با آن در اختیارتان قرار دهد. در صورت تمایل نقطه نظرات خود را در مورد این مطلب با ما در میان بگذارید.
