طبق تعریفی که در ویکی‌پدیا برای آسانسور، بالابر یا آسان‌بر ارائه شده است؛ عبارت است از اتاقک متحرکی که برای حمل و نقل عمودی بار یا انسان در بین طبقات بناها به کار می‌رود.
ویژگی مشترک آن ها، داشتن کابین، حرکت عمودی در جهت بالا و پایین و توقف در ایستگاه طبقات می‌باشد. به طور کلی اجزای اصلی آسانسورهای صنعتی عبارتند از:
1 ـ نیروی محرکه (موتور): موتورها در دو نوع گیربکس و بدون گیربکس (گیرلس) در بازار موجود می‌باشند.
2 ـ کابین: محفظه درب‌دار که بار و مسافران برای جابه‌جایی در آن قرار می‌گیرند. بیشتر تزیینات و دکور آسانسور در این قسمت اعمال می‌شود. کابین می‌تواند از رنگ کوره‌ای یا روکش فرمیکا و یا استیل تزیین شود و یا کلا از جنس شیشه باشد.
3 ـ تابلو فرمان: این قسمت وظیفه کنترل و هدایت کابین و وزنه تعادل را برعهده دارد. کنترل‌های مربوط به ایمنی و اعمال درخواست کاربران از درون کابین یا خارج آن (در طبقات) توسط این بخش کنترل می‌شود.
4 ـ سیم بکسل: مجموعه‌ای از رشته‌های نازک فولادی در هم تافته شده است که در موتور‌های گیربکس وظیفه انتقال نیروی موتور به کابین را به عهده دارد.
5 ـ تراول کابل: کابل مستحکم، بزرگ، تخت و منعطفی است که از یک سری رشته سیم‌های موازی با هم تشکیل شده است که توسط یک روکش پلاستیکی محافظت می‌شود. این کابل وظیفه انتقال اطلاعات را از تابلو فرمان به کابین و سایر اجزای آسانسور به عهده دارد.
6 ـ درب طبقات: این درب شامل دو دسته درب کابین و درب طبقات می‌باشد. این درب‌ها در انواع تلسکوپی، سانترال، لولایی، تاشو، گیوتینی و منحنی در بازار موجود می‌باشند.
تاریخچه پیدایش و اختراع بالابرها
در خصوص تاریخچه اختراع بالابر می‌توان گفت، از گذشته‌های دور امکان ساخت ساختمان‌ها و بناهای مرتفع وجود داشته است. اما دشواری تردد، در بین طبقات مانع ساختن بناهای مرتفع می‌شده است.
اولین بالابرها با الهام گرفتن از ساختار چرخ چاه برای جابه‌جایی در بین طبقات بناها یا کوهستان‌ها ساخته شده است. اما می‌توان گفت با اختراع اوتیس و ایمن‌سازی بالابرها اولین آسانسورهای صنعتی به شکل امروزی ساخته و به بازار عرضه شد.
با ساخت این آسانسورها، ساخت و ساز بناهای مرتفع و آپارتمان‌ها در جوامع رونق گرفت. اولین بالابر کابلی در ایران در زمان ناصرالدین شاه و به دستور وی در کاخ گلستان وارد و نصب شد.
بعدها در زمان احمد شاه قاجار در پالایشگاه نفت آبادان بالابر نصب شد. بعدها اولین نسل از آسانسورهای صنعتی در زمان پهلوی در ساختمان‌های کتابخانه ملی ایران و باشگاه افسران ارتش در میدان سپه سابق (میدان امام خمینی امروز) نصب شد.
قدمت ساخت آسانسور در ایران، به شکل صنعتی امروز به 80 سال قبل برمی‌گردد. اولین ساختمان‌های بیش از 3 طبقه و به سبک آپارتمان‌های امروزی در سال 1335 در زمان پهلوی دوم ساخته شد. در این بناها از آسانسور استفاده شده است.
در ابتدا آسانسورها به صورت کامل از خارج وارد می‌شد. اولین کارخانه ساخت آسانسور به نام ایران شیندلر در سال 1350 احداث شد. اما بعد از انقلاب و شروع جنگ تحمیلی صنعت ساختمان‌سازی و به تبع آن صنعت آسانسور سازی در کشور متوقف شد.
بعد از پایان جنگ تحمیلی از آغاز دهه 70 ساختمان سازی و به تبع آن صنعت آسانسور رونق گرفت. استانداردسازی و ایمنی‌سازی آسانسورها هم از همین سال‌ها به یک فعالیت عمده در صنعت آسانسور تبدیل شد.
انواع آسانسور
انواع آسانسورها بر حسب نوع نیروی محرکه آن در پنج دسته، طبقه‌بندی می‌شوند که در ذیل به معرفی انواع آنها، مزایا و معایب استفاده از آن ها اشاره شده است.
1. کششی
ساختار کلی این آسانسورها از یک موتور تشکیل شده است که در موتورخانه قرار دارد و سیم بکسل از فلکه موتور عبور کرده است. یک سر سیم بکسل به کابین و سر دیگر آن به وزنه متصل است.
وزنه معمولا در چاله قرار دارد. وزن وزنه به اندازه وزن کابین به اضافه نصف وزن ظرفیت کابین می‌باشد. وظیفه این وزنه کمک به بالا رفتن کابین می‌باشد. در صورت عدم حضور وزنه می‌بایست از موتورهایی با توان الکتریکی بالا جهت بالا بردن کابین استفاده نمود.
2. هیدرولیکی
این دسته دیگر از طریق وزنه عمل نمی‌کنند بلکه بر اساس قانون پاسکال عمل کرده و با فشار روغن و جک هیدرولیکی سبب حرکت کابین و افراد می‌شوند. درصد بیشتر آپارتمان‌ها در اروپا تا 5 طبقه ارتفاع از این دسته از آسانسورها استفاده می‌کنند.
از مزایای این دسته می‌توان به حرکت نرم کابین، قدرت بیشتر، ایمنی بیشتر، خرابی و استهلاک کمتر، قابلیت زیباسازی بیشتر و عدم نیاز به موتورخانه اشاره کرد. از معایب آن می‌توان به هزینه نصب بیشتر و نیاز به یک موتور سه فاز قوی‌تر اشاره کرد.
3. مغناطیسی
در این دسته، در قسمت چاهک به جای نصب ریل از آهنرباهای الکتریکی برای حرکت دادن کابین استفاده می‌شود. کابین توسط نیروی مغناطیسی در جهت عمودی بالا و پایین می‌رود و حتی امکان حرکت افقی کابین در این دسته نیز فراهم است.
نیاز به کابل و موتور ندارد. ایمنی بسیار بالایی دارد. اما هزینه نصب بسیار بالای این دسته، یکی از معایب آن محسوب می‌شود و به دلیل هزینه بالا استفاده عمومی از این مدل کمتر است.
4. پنوماتیک
این دسته به دلیل کم حجم بودن مناسب فضاهای داخلی بناها، خانه‌های دوبلکس و ساختمان‌های دو تا چهار طبقه است. یکی از مزایای این دسته این است که نیاز به چاله و موتورخانه ندارد. فضای کمی نیاز دارد و حتی در یک فضای یک متر مربعی می‌توان آن را نصب کرد.
امکان استفاده از برق تک فاز در آن وجود دارد. نحوه عملکرد آن به این صورت است که کابین آن درون یک استوانه وکیوم شده قرار دارد و از طریق ایجاد خلاء و یا وارد کردن جریان هوا به محفظه آن استوانه امکان حرکت کابین ایجاد می‌شود.
5. آسانسور پیچی
این دسته از یک پیچ بلند، تسمه و مهره تشکیل شده‌اند که کابین توسط موتور به حرکت درآمده و جابه جا می‌شود. از مزایای این دسته این است که هم امکان استفاده از برق تک فاز و هم برق سه فاز در آن وجود دارد. فضای کمی را اشغال می‌کند.
نیاز به موتور خانه ندارد. موتور بر روی بدنه آسانسور نصب می‌شود. بیشتر سطح ایمنی مربوط به این دسته می‌شود. حتی در صورت پاره شدن تسمه کابین سقوط نمی‌کند.
برای مطالعه بیشتر مقاله های مربوط به صنعت آسانسور و پله برقی میتوانید به سایت آسانسور24 مراجعه کنید.
