نگاهی به معماری تکیه ها و حسینیه ها در ایران

مساجد، تکیه ها، حسینیه ها و امامزاده ها فضایی روح بخش و دلنواز دارند و آمیخته ای از ویژگی های مذهبی و معماری را به نمایش می گذارند. قدمت معماری اماکن مقدس در ایران به پیش از اسلام باز می گردد.

اولین بنایی که می توان این نوع معماری را در آن یافت زیگورات چغازنبیل است. این مکان در سال 1250 میلادی در زمان ایلامی ها و در نزدیکی شهر باستانی شوشتر بنا شد.

این بنای مذهبی توسط پادشاهی به نام اونتاش گال به منظور عبادت اینشوشیناک (خدای نگهبان شوش) بنا نهاده شد. آتشکده نیاسر در نزدیک شهر کاشان نیز یکی از مکان های مذهبی است که از دوران ساسانیان به جا مانده است.

ستایش و نیایش شیعیان ایرانی در برگزاری مناسک حج و مراسم عزاداری امام حسین بسیار دیدنی است. با این مقدمه، در ادامه این نوشته از ساختمانچی به بیان جزئیاتی در خصوص طراحی هیئت ها، تکیه ها و حسینیه ها می پردازیم. پس تا انتها با ما همراه باشید.

طراحی و معماری حسینیه ها و تکیه ها

مساجد کشور در ماه های سوگواری امام حسین میزبان مرثیه خوانی و روضه خوانی برای اهل بیت هستند و فضای امامزاده ها پر از عطر حضور مردم می شوند.

سقاها و آب انبارها تشنگان را سیراب می کنند و مهدیه ها، حسینیه ها، تکیه ها و… عظمت و بزرگی اهل بیت را یادآور می شوند و حال و هوایی از کربلا را به حضاران منتقل می کنند.

در سرزمین ایران، اهل تشیع شهادتگاه ها را بازسازی می کنند و با ساخت زائرسراها در مجاور امامزاده ها مکانی امن و سرشار از عطر خلوص برای زائران فراهم می نمایند.

در دوران معاصر ساخت مساجد و اماکن به صورت سنتی و متناسب با الگوهای خاص به تقلید از معماران بزرگ مذهبی صورت می گیرد. درکنار آن ها به منظور زنده نگهداشتن یاد و خاطره و مصائب سالار شهیدان تکیه ها و حسینیه ها برپا می شوند.

مکانی که برای ایجاد آن ها مورد استفاده قرار می گیرند یک ساختمان ساده و رایج است که برای برگزاری مراسم های مذهبی در اختیار مردم قرار می گیرند. برخی از آن ها در گذشته خانه مسکونی بوده‌اند و هم اکنون به وصیت صاحب ملک به محل برگزاری مراسم اختصاص یافته‌اند.

شیوه های معماری، سبک ها و دکورهایی که به منظور تکمیل فضای داخلی تکیه ها و حسینیه ها اعمال می شوند در هر شهر متفاوت است و برخی از آن ها دارای معماری شاخص هستند.

با نزدیک‌شدن ماه محرم تکایا و حسینیه ها برای پذیرایی از مردم آماده می شوند و مورد توجه عموم قرار می گیرند. شور و تکاپو برای سوگواری امام شیعیان و یارانش در این مکان ها موج می زند و هر مسلمانی را برای حضور در حسینیه ها ترغیب می نماید.

تکیه ها در مقیاس های مختلف محله ای، قبیله ای، صنفی، شهری و حکومتی راه اندازی می شوند. هر کدام از آن ها دارای برنامه های متنوع و امکانات متفاوت می باشند. از جمله سخنرانی، تعزیه خوانی، دعا و نیایش، عزاداری، روضه خوانی و غیره.

برخی از تکیه ها کاربردی چندگانه دارند و در طول سال برای انجام فعالیت های مشخص استفاده می شوند. با این حال در ماه های محرم و صفر تنها برای عزاداری مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع کسبه مغازه ها یا سکوهای خود را تخلیه می کنند تا مراسم های محرم در آن ها اجرا کنند.

تکیه ها دارای یک سکو که صحن نام دارد می باشند و این ویژگی آن ها را از حسینیه متمایز کرده است. هر کدام از این مکان ها کاربردی متفاوت دارند.

برای مثال تکیه ها در ماه های محرم و صفر به منظور اجرای تعزیه و برنامه های مختلف مربوط به ایام تاسوعا و عاشورا بر پا می شوند. حسینیه ها در ماه های مختلف سال برای انجام مراسم و اعیاد مختلف مورد استقبال قرار می گیرند.

همچنین تکایا در محل های تجاری و بازاری شکل می گیرند و نسبت به حسینیه ها که مکان های خاص به آن ها اختصاص می یابد از انعطاف بیشتری برخوردار هستند. علاوه بر آن اشکال هندسی حسینیه ها نسبت به تکیه ها منظم تر است.

ممکن است در مجاورت تکایا مغازه ها و غرفه های دائمی یا موقت مشاهده کنید. اما حسینیه ها دارای مکانی ثابت و ویژه هستند که برای مراسم گوناگون میزبان مردم می باشند. این دو مکان از نظر به کاربردن المان های معماری و دکوراتیو مشابه هستند.

برای تکمیل دکور چنین مکان هایی از منسوجات برای نصب پرده، دیوارپوش، پرچم، چادرهای بزرگ و… استفاده می شود و برای نشیمنگاه افراد فرش پهن می گردد.

بر روی المان های پارچه ای یکسری اشعار در رثای سالار شهیدان چاپ یا گلدوزی می شود و فضایی معنوی و مذهبی را به نمایش می گذارند.

کلام پایانی

آن چه در این نوشته از ساختمانچی به بیان آن پرداختیم، ارائه نکاتی در خصوص طراحی و معماری تکیه ها و حسینیه های عزاداری می باشد. طراحی این مکان ها باید متناسب با شور و نوای عزاداری محبان اهل بیت طراحی شود.

بهتر است در سرتاسر آن از پرچم ها و المان های مذهبی استفاده شود. آیا در شهر شما نیز تکیه و حسینیه ها برپا می شوند؟ در صورت تمایل عکس هایی از طراحی آن ها را برای ما ارسال نمایید.