انواع آسانسور و نحوه کارکرد آنها[کششی، هیدرولیک و کارگاهی]

امروزه به دلیل ساخت آپارتمان ها و مجتمع های مرتفع، استفاده از آسانسور امری ضروری می باشد. عدم وجود این وسیله در ساختمان های چند طبقه رفت و آمد افراد را سخت می کند و از ارزش ساختمان می کاهد.

آسانسور یا بالابر وسیله ای برای انتقال از طبقه ای به طبقه دیگر در ساختمان های مختلف می باشد و در واقع اتاقک متحرکی است که می توان توسط آن به طبقات بالا یا پایین رفت. در ادامه ما به معرفی انواع مختلف اسانسور، کاربرد، مزایا و معایب آنها می پردازیم. با ما همراه باشید.

انواع آسانسور

• اسانسور کششی
• آسانسور هیدرولیکی
• آسانسور کارگاهی

1. آسانسور کششی

این آسانسور از جمله قدیمی ترین و پر استفاده ترین مدل های اسانسور است که هم کاربرد خانگی و هم کاربرد تجاری دارد. در این آسانسورها برای جا به جایی از سیم بکسل، وزنه و فلکه استفاده می شود.

نحوه عملکرد این بالابر بر اساس نیروی گیربکس و الکتروموتور است و کابین آن به واسطه چندرشته طناب فولادی که همان سیم بکسل است به وزنه تعادل وصل می گردد.

این موضوع اهمیت بسیاری در تأمین امنیت اسانسور در مقابل اتفاقات ناخوشایند دارد. اگر آسانسور به صورت منظم بازرسی شود، هرگونه مشکل در سیم بکسل می‌تواند تشخیص و اصلاح شود.

حتی در صورت حادثه نیز سیستم‌ هایی هستند که می‌توانند سرعت اسانسور را کنترل و از وقوع اتفاقات غیر منتظره جلوگیری کنند. این آسانسورها از لحاظ شکل به دو نوع شیشه ای و بسته تقسیم بندی می شوند.

انواع آسانسور کششی

این نوع به سه دسته زیر تقسیم می شود:

اسانسور روملس

این محصول، آسانسور کششی بدون موتورخانه نام دارد. موتور اسانسور کششی روملس در داخل چاهک قرار دارد و جایگزین مناسبی برای آسانسورهای قدیمی و سنتی می باشد.

از مزایای آسانسور روملس می توان به نصب سریع آسانسور، کم حجم بودن قطعات و لوازم، انجام سرویس راحت، دسترسی آسان به تمام تجهیزات در داخل چاه اسانسور، کاهش چشمگیر در مصرف برق، صدای ترمز خیلی کم و سازگاری با محیط زیست اشاره کرد.

آسانسور کششی گیربکس

این‌گونه از آسانسورها دارای گیربکسی هستند که به موتور متصل است و چرخی را که سیم بکسل را به حرکت در آورد را می‌راند. این‌گونه از آسانسورها می توانند به سرعتی بین ۱.۷ تا ۲.۵ متر بر ثانیه دست ‌یابند.

حداکثر مسافتی که آسانسورهای کششی گیربکس می‌ توانند طی کنند حدود ۷۶ متر است. بنابراین این‌ گونه از آسانسورها برای ساختمان‌ های کوتاه تا نیمه‌ مرتفع مناسب است.

حداکثر وزنی که آسانسورهای گیربکس می‌توانند تحمل کنند حدود ۱۳۶۰۰ کیلوگرم است. هزینه‌ نصب این‌ گونه از آسانسورها به نسبت نوع گیرلس کمتر است.

انواع موتورهای گیربکس

• موتور الکتریکی
• گیربکس
• فلکه گیربکسی
• ترمز الکتریکی

آسانسور کششی گیرلس

‌ در این‌ گونه از آسانسورها از گیربکس استفاده نمی‌ شود و سرعت آن‌ ها می‌ تواند به ۲.۵۳ متر بر ثانیه نیز برسد. سیم بکسل در این مدل از آسانسورهای کششی به بالای کابین اسانسور متصل است و به دور فلکه برای به حرکت درآوردن آسانسور پیچیده شده ‌است.

سر دیگر سیم بکسل نیز به وزنه برای به ‌دست آوردن تعادل و ثبات سیستم مکانیکی وصل شده است. سیستم اسانسور کششی را از نظر سرعت می توان به انواع تک سرعته، دو سرعته و کنترل سرعت هوشمند تقسیم کرد.

تفاوت های موتور گیربکس و موتور گیرلس

• موتورگیرلس اسانسور احتیاج به روغن کاری ندارد، ولی موتور گیربکس احتیاج دارد.
• موتور گیرلس آسانسور دارای حجم کمتری است، بنابراین می توان از آن در نصب سیستم روملس استفاده کرد؛ ولی این کار با موتور گیربکس اسانسور ب دلیل حجم و وزن بیشتر امکان پذیر نیست.
• موتور گیربکس آسانسور در هربار برای شروع حرکت حدود 2 تا 3 برابر موتور گیرلس جریان برق مصرف می کند.

مزایای آسانسور کششی

• امکان استفاده از این آسانسورها در ساختمان های مرتفع و با سرعت بالا وجود دارد.
• سیستم فرمان آسانسورهای کششی ساده است.
• نصب این گونه آسانسورها سریع انجام می شود.
• امکان کنترل گروهی آسانسورها کنار هم وجود دارد.

معایب آسانسور کششی

• طراحی چاهک فضای زیادی را اشغال می کند.
• در صورت قطع برق و یا از کار افتادن اسانسور کششی، خروج مسافرین از کابین ساده نیست و باید توسط شخصی که مهارت لازم را دارد صورت بگیرد.

تعمیر آسانسور کششی

تعمیر این گونه آسانسورها توسط شرکت بخصوصی انجام نمی گیرد و شرکت های مجاز دیگر هم می توانند اسانسور کششی را تعمیر کنند. البته عدم وجود تجربه در این مورد می تواند سبب خرابی بیشتر آسانسور گردد، به همین دلیل پیشنهاد می کنیم از متخصصان این حوزه کمک بگیرید.

2. آسانسور هیدرولیکی

آسانسور هیدرولیکی به اسانسوری می گویند که با نیروی فشار روغن کار می کند. این نوع آسانسورها در مقایسه با آسانسورهای کششی فضای کمتری در ساختمان اشغال می کنند و نیاز به موتورخانه در بالا ندارند.

آسانسورهای هیدرولیکی برای طول مسیر پایین و ظرفیت های بالا کاربرد دارند و نیرو و بار عمودی بر اسکلت ساختمان وارد نمی کنند. در آسانسور هیدرولیکی عامل تامین کننده نیروی محرکه، جک و پاوریونیت است.

عملکرد این اسانسور به نحوی است که با تحت فشار قراردادن روغن، نیروی رانش ایجاد می شود و به جک های هیدرولیکی منتقل و باعث حرکت آسانسور می شود.

سیستم محرکه این نوع آسانسورها به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم دسته بندی می شود. در سیستم مستقیم برای جا به جایی کابین، جک مستقیما به یوک کابین متصل می شود و در سیستم غیر مستقیم، جک از طریق حرکت سیم بکسل متصل به یوک کابین موجب جا به جایی آن می شود.

انواع اسانسورهای هیدرولیکی

این آسانسورها در دو نوع واجد چاهک و فاقد چاهک در بازار موجود هستند:

• آسانسور هیدرولیک واجد چاهک(چاله):

در این مدل زمانی که اتاقک به سمت پایین در حال حرکت باشد، به واسطه کابلی که در کف چاهک وجود دارد، پیستون در وضعیت جمع شده و کوچک قرار می گیرد. البته در برخی از نمونه های تولیدی، پیستون تلسکوپی استفاده شده است که برای نصب آن نیاز به ایجاد سوراخی با عمق کم در بخش زیرین چاهک است. نهایت فاصله‌ای که این مدل از آسانسور ها می توانند مسافر یا بار را جابجا کنند  حدود 19 متر در دقیقه می باشد.

• آسانسور هیدرولیک فاقد چاهک:

در این مدل یک پیستون در دو سمت اتاقک وجود دارد که شامل انواع زیر می شوند:

_ انواع تلسکوپی: در این مدل دو الی سه پیستون تلسکوپی تعبیه شده که قادر به مدیریت سرعت آسانسور تا ارتفاع  15 متر می باشد. این تجهیزات در پایه ‌های چاهک آسانسور تنظیم می شوند و دیگر نیازی به کابل، قرقره و یا تعبیه سوراخ در زیر چاهک نیست.

_ انواع غیر تلسکوپی: نوع غیر تلسکوپی همراه با یک پیستون نصب می شوند و توانایی جابجایی اتاقک را تا حدود 6 متر در دقیقه دارند. 

_ انواع کابلی (طنابی): در نوع کابلی علاوه بر استفاده از پیستون از کابل نیز بهره برده شده است. این مدل می تواند اتاقک را تا فاصله 18 متر انتقال دهد. 

مزایای آسانسور هیدرولیکی

• این نوع اسانسور قابلیت نصب شیشه در سه وجه کابین را دارا می باشد.
• قطع برق باعث توقف آسانسور نمی شود.
• به دلیل حذف قاب وزنه، کابین فضای کمتری اشغال می کند.
• در این نوع اسانسور از نیروی جاذبه زمین برای پایین آمدن آسانسور استفاده می شود. به همین دلیل مصرف انرژی بسیار کم است و اسانسور با سرعت بیشتری پایین می آید.
• ضریب ایمنی این آسانسور بالا می باشد.
• آسانسور هیدرولیکی دارای توان و نیروی بالابرنده قوی و راندمان مكانیكی عالی با هزینه کم می باشد.
• این اسانسور موثرترین وسیله برای حمل بارهای سنگین است.

معایب آسانسور هیدرولیکی

• یكی از محدودیت‌ های آسانسورهای هیدرولیكی سرعت بالا است، به همین دلیل همواره برای سرعت‌ های زیر یک متر بر ثانیه استفاده می‌ شوند.
• قدرت مورد نیاز برای موتور اسانسور هیدرولیکی بیشتر از آسانسورهای کششی است، بنابراین برای انتقال برق به موتورخانه باید از کابل های برقی که متناسب با قدرت موتور است، استفاده شود. این امر مانع از افت ولتاژ برق می شود.
• انرژی پتانسیل آسانسورهای هیدرولیکی در هنگام پایین آمدن تبدیل به انرژی جنبشی می شود و بخشی از آن به حرارت تبدیل می گردد که این امر درجه حرارت روغن را بالا می برد.
• هزینه نصب و نگهداری یکی از مسائل قابل توجه در اغلب سیستم های هیدرولیکی است. در سیستم جک مدفون که نیازمند حفر چاله های عمیق است، سوراخ کردن زمین برای نصب اسانسور احتمال خطر برخورد با موانع زیر زمینی را در پی دارد و هزینه های جانبی بر عهده خریدار است.

مقررات و الزامات نصب آسانسور هیدرولیکی

براساس کتاب مبحث 15 مقررات ملی ساختمان، الزامات نصب اسانسور هیدرولیکی به شرح زیر می باشند.

• اگر سیستم مستقیم استفاده شود، جک باید از شیر اطمینان مخصوص برخوردار باشد. اما در صورت استفاده از سیستم غیر مستقیم، نه تنها شیر اطمینان مخصوص باید تعبیه شود بلکه تدابیر ایمنی ویژه برای جلوگیری از سقوط آسانسور به دلیل پاره شدن سیم بکسل طبق استاندارد شماره 6303-2 سازمان ملی استاندارد ایران نیز باید اندیشیده شود.
• اگر بیشتر از یک جک به منظور جا به جایی اسانسور استفاده گردد، آن ها باید به گونه ای به یکدیگر مرتبط باشند که فشار روغن آن ها همیشه برابر باشد.
• اگر آسانسور هیدرولیکی از نوعی انتخاب شود که حفر چاه برای استقرار جک در آن ضروری باشد، پیش بینی های لازم جهت حفر آن باید به عمل آید.
• چاه جک باید از مقاومت لازم در برابر نفوذ آب برخوردار باشد و با دقت شاقولی 25 میلی متر در ارتفاع 3 متر اجرا گردد.
• سایر الزامات نظیر محاسبه تعداد، ظرفیت و جا به جایی که برای آسانسورهای کششی مقرر می شود، برای آسانسورهای هیدرولیک نیز لازم است.

کاربرد آسانسور هیدرولیکی

• در پارکینگ‌ های طبقاتی کوچک و بزرگ‌ می توان از این اسانسور استفاده کرد.
• ساختمان‌ های مسكونی که دارای دو، سه، چهار، و پنج طبقه‌ هستند.
• بیمارستان‌ های کوچک، کلینیک‌ ها، ساختمان‌ های بهداشتی که حداکثر سه طبقه‌ دارند.
• اسانسور های خانگی که با برق تک فاز کار می‌کنند‌.

3. آسانسور کارگاهی

محیط های کارگاهی و کارخانه ای به سبب افزایش حجم کاری، وسعت زیادی پیدا کردند. در نتیجه موجب می شود تا گاه لازم باشد افراد، تجهیزات و مصالح را برای کار در ارتفاع و یا هم سطح سازی با یک مکان به نقاط بالاتری بفرستند.

آسانسورهای کارگاهی تجهیزاتی هستند که این امر را برای ما میسر می سازند و در کارگاه ها، ساختمان های در حال ساخت، پالایشگاه ها، پتروشیمی ها، سکوهای نفتی و سدها مورد استفاده قرار می گیرند.

بالابرهای کارگاهی برای حمل بار و افراد مورد استفاده قرار می گیرند و فرآیند ساخت و ساز را سرعت می بخشند. مکانیزم حرکت این بالابرها متفاوت است و تقریبا عملکردی شبیه به اسانسور دارد که در محیط های آپارتمانی می بینیم اما ظرفیت، ایمنی و ظاهر متفاوتی دارند.

این آسانسورها معمولا از نیروی محرکه یک موتور الکتریکی برای حرکت عمودی استفاده می کنند. آسانسور کارگاهی آلیماک، نمونه ای از برندهای معتبر در ساخت این نوع اسانسور می باشد.

انواع بالابرهای کارگاهی

• بالابر کارگاهی سیار که برای جا به جایی وسایل سنگین استفاده می شوند.
•  بالابر کارگاهی ثابت به دو نوع نوار دنده ای و وینچی تقسیم می شود که نوع نوار دنده ای آن ایمن تر است.

اجزای مهم در ایمنی آسانسورهای کارگاهی

آسانسورهای کارگاهی به دلیل استفاده در محیط های پرتردد و تعداد دفعات استفاده از آن ها و همچنین به علت وزن زیاد بارهایی که در آن ها قرار می دهند، باید دارای ایمنی بسیار بالایی باشند. از این رو در تمام این آسانسورها تجهیزات ایمنی قرار می دهند که در ادامه آن ها را بررسی می کنیم.

• حفاظ اطراف آسانسور محدوده کابین اسانسور را مشخص می کند و محل قرار گیری اتاقک را نشان می دهد. این حفاظ از ورود افراد و یا تجهیزات به محدوده اتاقک جلوگیری می کند.
• نرده امگا محل ورود و خروج افراد و بار است و با بالا و پایین کشیده شدن آن، مسیر باز و یا بسته می شود. این نرده از ورود افراد و اشیا در هنگام حرکت آسانسور به داخل اتاقک و مسیر حرکت آن جلوگیری می کند.
• سوئیچ های ایمنی یا لمینت سوئیچ در ابتدا و انتهای مسیر حرکت اسانسور قرار می گیرند. نصب این سوئیچ ها از بروز حوادثی مانند سقوط کابین جلوگیری می کند.
• آسانسورها بدون محدود کننده های انتهای مسیر ممکن است در هنگام بالا رفتن، به هر دلیلی مانند عمل نکردن لمینت سوئیچ ها توقف نکنند و پس از خروج از حفاظ، سقوط کنند. محدودکننده ها قطعاتی مکانیکی هستند که باعث پایان یافتن حرکت آسانسور می شوند و از سقوط کابین جلوگیری می کنند.
• پاراشوت یک سیستم جلوگیری از سقوط است که پس از نصب اسانسور با حضور مسئول کارگاه و تکنسین های آسانسور تست و چگونگی عملکرد آن آموزش داده می شود.

4. آسانسور هیبریدی

این نوع از لحاظ سرعت در صدر جدول آسانسورها قرار می گیرد و دارای مزایای زیادی است. مکانیسم عمل این آسانسورها به واسطه موتور و پیستون انجام گرفته و موتور به عنوان منبع اصلی توسط باتری، سوخت های احتراقی و یا برق فعالیت دارد.

5. آسانسور پانوراما

پانوراما با شیشه احاطه شده و امکان استفاده از مناظر اطراف مهیاست. به همین دلیل، این آسانسور از نظر بصری ظاهر زیبایی دارد. شیشه های آسانسور پانوراما لمینیت شده و سکوریت شده هستند، زیرا نباید در هنگام شکستن خورد شود تا ایمنی کاربران حفظ شود. این مزیت که افرادی که از آسانسور استفاده می کنند می توانند بیرون کابین را در حین حرکت ببینند، احساس آرامش بیشتری نسبت به آسانسورهای بسته ایجاد می کند.

6. آسانسور پنوماتیک یا وکیوم

Pneumatic Vacuum Elevators, LLC طراح و سازنده تنها آسانسور خانگی هوا محور در جهان است. PVE در حال حاضر سه نسخه از آسانسورهای مسکونی پنوماتیک خود را تولید می کند که از آسانسورهای خانگی تک نفره تا سه سرنشینه با ویلچر قابل دسترسی هستند.

انواع درب آسانسور

به طور کلی درب آسانسورها از لحاظ مکانیکی به درب لولایی یا ساده، درب سانترال یا نیمه اتوماتیک و درب تلسکوپی یا اتوماتیک تقسیم بندی می شوند.

درب آسانسور لولایی

درب های لولایی نمونه ای از ساده ترین و ارزان ترین انواع درب اسانسور شناخته می شود. اگرچه قیمت پایین این نوع درب به نسبت درب های دیگر را می توان از مزایای آن دانست، اما استفاده از آن ها معایبی نیز به همراه دارد.

برای مثال عدم کنترل در بسته شدن ناگهانی آن ها و یا باز شدن 90 درجه آن که باعث اشغال فضا می شود، از معایب استفاده از این مدل درب می باشد.

درب آسانسور سانترال

درب های سانترال به درب هایی می گویند که از وسط باز می شوند. این گونه درب ها به صورت کاملا اتوماتیک هستند و با زاویه نود درجه نسبت به دیوار باز می شوند.

از مزیت های درب سانترال نسبت به درب های لولایی می توان سهولت در باز شدن درب، رفت و آمد آسان و همچنین اشغال نشدن فضا را نام برد.

درب آسانسور تلسکوپی

درب های اسانسور تلسکوپی نمونه ای از درب های اتوماتیکی هستند که از یک طرف باز می شوند. دربهای تمام اتوماتیک تلسکوبی معمولا از دو لته تشکیل می شوند.

این لته ها بر روی یکدیگر باز می شوند، به گونه ای که یکی از این لته ها با سرعت بیشتری نسبت به لته دیگر باز و بسته می شود.

قطعات آسانسور

از جمله قطعاتی که در هنگام ساخت اسانسور باید تهیه و مورد استفاده قرار گیرد می توان به تابلو برق سه فاز، تراولینگ کابل، جعبه رویزیون، وزنه تعادل، سیم بکسل، قلاب سر بکسل، ریل راهنما، تابلو فرمان، پشت بند، انکودر، لقمه، براکت، فلکه هرزگرد، گاورنر، کفشک، الکترو سیگنال، قفل درب لولایی، مگنت درب باز کن برقی، آرام بند، کرپی سیم بکسل، بافر ضربه گیر، بست تراول کابل، پایه موتور گیربکس، لاستیک زیر مورتور، درب، شالتر، پاراشوت، کلید قارچی، میکروسونیچ غلطکی، روغندان، پریز صنعتی، شستی ها، سنسور درب، سنسور اورلود، درب نیمه اتوماتیک، درب تمام اتوماتیک کابین و کابین اشاره کرد.

مراحل نصب آسانسور

به طور کلی نصب آسانسور شامل مراحل زیر می باشد.

• تهیه نقشه
• آماده سازی کف چاله اسانسور
• عملیات آهن کشی چاه آسانسور
• دیوار کشی اطراف چاه
• ایجاد موتورخانه
• دورچینی درب طبقات
• اجرای کابل کشی و نصب تابلو برق سه فاز

سرویس و نگهداری آسانسور

سرویس و نگهداری اسانسور از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می باشد. بهتر است این کار را در بازه های زمانی مرتب انجام دهید و نسبت به رفع خرابی آسانسور در اسرع وقت اقدام نمایید. این کار از ایجاد هرگونه خطرات ناشی از استفاده اسانسور جلوگیری به عمل می آورد.

قیمت آسانسور

قیمت آسانسور با توجه به نوع اسانسور، نوع و ابعاد کابین، نوع و تعداد موتور به کاررفته در ساخت آسانسور، تعداد طبقات ساختمان، حداکثر ظرفیت قابل تحمل، حداکثر سرعت حرکت، حداکثر ارتفاع، نوع سکشن، برند اسانسور و نوع تابلو برق مانند اینورتر یا کنتاکتور تابلو برق، می تواند متفاوت باشد و در قیمت نهایی تاثیر بگذارد.

کلام آخر

ما در این مقاله به بررسی انواع مختلف آسانسور و ویژگی های آنها پرداختیم. همانطور که گفتیم آسانسورهای کارگاهی در ساختمان سازی و کارگاه ها و کارخانه ها بکار می رود.

آسانسورهای کششی جزو قدیمی ترین آسانسورها در ایران است و بیشتر در ساختمان هایی با ارتفاعات بالا که سرعت بیشتری را میطلبد کاربرد دارد.

آسانسورهای هیدرولیکی از آسانسورهای مدرن و لوکس در حال حاظر هستند که در ساختمان هایی با ارتفاع و طبقات کمتر استفاده می شوند و زیبایی چشمگیری به نمای ساختمان می دهند.

در ساختمان شما از چه نوع اسانسوری استفاده می شود؟ مزایا و معایب آسانسور محل زندگی شما چیست؟ نکات مثبت و منفی آن ها را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول