آشنایی با انواع جرثقیل و کاربرد آن ها[سقفی،دروازه ای،بازویی و برجی]

جرثقیل یا جراثقال یکی از مهم ترین و پرکاربردترین انواع ماشین آلات در پروژه های بزرگ ساختمانی و عمرانی محسوب می شود. جرثقیل کلمه ای عربی است که معادل آن در زبان فارسی “گرانبر” می باشد. با این مقدمه، در ادامه این مطلب از ساختمانچی با ما همراه باشید تا با انواع جرثقیل، کاربرد و مزایای هر کدام آشنا شوید.

تاریخچه ساخت جرثقیل

اولین جرثقیل‌های تاریخ در حدود 4000 قبل در مصر باستان برای جابه جایی اجسام مورد استفاده قرار می گرفتند. این وسیله در گذشته با نام شادوف شناخته می شد. جرثقیل‌های اولیه چوبی بودند و از یک تکیه گاه افقی، دو تکیه گاه عمودی و یک بازوی گردان تشکیل شده بودند.

نحوه کار آن ها به گونه ای بود که برای تعادل در یک طرف، وزنه تعادلی و در انتهای دیگر آن بازوی گردان قرار داشت که آب یا کالا را جا به جا می کرد.

اجزای اصلی جرثقیل ها

• منبع قدرت دستگاه
• دکل یا برج
• پایه (ثابت یا متحرک)
• بازو (ثابت و متحرک)
• سیستم موتور
• کابل بالابر
• سیستم حائل جراثقال
• سیستم کابل معلق
• صفحه متحرک بازو و اتاقک اپراتور
• اتاقک اپراتور
• سیستم وزنه تعادل

انواع جرثقیل

• تاور کرین یا جرثقیل برجی
• جرثقیل ماشینی یا موبایلی
• جرثقیل سقفی
• جرثقیل دروازه ای
• جرثقیل آویز
• جرثقیل بازویی

در ادامه به معرفی هر کدام از آن ها می پردازیم:

تاور کرین

از تاور کرین برای کار در سطوح پر ازدحام استفاده می شود. برای ایجاد تعادل در این دستگاه از وزنه تعادل استفاده می شود. در تاور کرین، کشش به جای دکل یا ماشین، به وسیله برج به زمین منتقل می شود. از این وسیله معمولا در پروژه های برج سازی، سدسازی، سوله سازی، پل سازی و … استفاده می شود.

از مهم ترین ویژگی های تاور کرین می توان به ارتفاع ثابت دکل در زمان انجام کار، توانایی گرداندن بار، قابلیت تنظیم شعاع کار و قابلیت بالا و پایین بردن بارها اشاره نمود.

تاور کرین ها دو نوع دارند؛ یکی ثابت و دیگری متحرک. مدل های ثابت به دو دسته تاور کرین های ثابت روی جک و تاور کرین های ثابت روی پایه تقسیم بندی می شوند.

تاور کرین های متحرک نیز دارای سه مدل می باشند که عبارت اند از: تاور کرین متحرک ریلی (کششی و خود کششی)، تاور کرین متحرک چرخ لاستیکی (کششی و خود کششی) و تاور کرین متحرک پشت کامیونی (چرخ لاستیکی و چرخ زنجیری).

دکل تاور کرین ها دارای شکل های مختلفی می باشد. از جمله رایج ترین دکل های تاور کرین می توان به دکل بالارونده، دکل قطعه ای قابل افزایش، دکل ثابت و دکل تلسکوپی اشاره نمود. لازم به ذکر است که شکل کلی دکل ها در این دستگاه به صورت لوله ای و مشبک می باشد.

جرثقیل ماشینی یا موبایلی

این نوع ماشین بر روی زمین و به دو صورت ثابت و کارگاهی قابل نصب می باشد. در نوع ثابت، جرثقیل با استفاده از جک نصب می شود.

جرثقیل سقفی

این مدل خود دارای دو نوع می باشد؛ تک پل و دو پل. معادل این دستگاه در زبان انگلیسی overhead crane است که معمولا برای انتقال عمودی و افقی بارها در انبار و سالن های صنعتی استفاده می شود.

جرثقیل بازویی

از جراثقال های بازویی معمولا در صنایع مختلف استفاده می شود. جرثقیل های بازویی به دو نوع بازویی دیواری و ستونی بازویی تقسیم بندی می شوند.

جرثقیل آویز

از جرثقیل‌های آویز معمولا در مکان ها و سالن هایی که محدودیت ارتفاع دارند استفاده می شود. همچنین از این مدل در خطوط مونتاژ مانند صنعت خودرو و در ظرفیت حداکثر پنج تن استفاده می شود.

جرثقیل دروازه ای

این ماشین آلات نیز دارای دو مدل هستند؛ دروازه ای Gantry Crane و نیم دروازه ای Semi Gantry crane. جرثقیل‌های نیم دروازه ای معمولا در محیط های بیرونی نصب می شود و برای تخلیه و بارگیری اجناس بسیار مناسب می باشد.

از جرثقیل‌های دروازه ای نیز معمولا برای جا به جایی کالاها استفاده می شود با این تفاوت که علاوه بر محیط های خارجی، در محیط های داخلی سالن ها نیز می توان از این نوع جرثقیل استفاده نمود.

جرثقیل های ویژه و خاص

این جرثقیل‌ها ترکیبی از مدل های مذکور می باشند که در محل ها و پروژه های خاص مورد استفاده قرار می گیرند.

انواع طناب های جرثقیل

از طناب به منظور بلند کردن کالا در جرثقیل‌ها استفاده می شود. طناب های مورد استفاده در این ماشین آلات انواع مختلفی دارند که در ادامه به معرفی آن ها می پردازیم:

زنجیر ساخته شده از آلیاژ فولادی

از این نوع طناب به منظور حمل مواد داغ استفاده می شود.

نایلونی

از طناب های نایلونی برای حمل بار در شرایط قلیایی یا چرب استفاده می شود. این طناب ها در برابر مواد شیمیایی از مقاومت بالایی برخوردارند.

طناب سیمی

این نوع طناب ها از لحاظ اقتصادی مقرون بصرفه اند و انعطاف پذیری بالایی دارند. همچنین طناب های سیمی را به راحتی می توان تهیه نمود. این طناب ها از مقاومت بالایی در برابر خوردگی نیز برخوردارند.

الیاف مصنوعی

از طناب های الیاف مصنوعی معمولا در جرثقیل‌هایی که بارهای آن ها در معرض مواد اسیدی هستند، استفاده می شود.

پلی استر

از طناب های پلی استر زمانی استفاده می شود که به کشش حداکثری نیاز باشد.

طناب فیبری (طبیعی و مصنوعی)

طناب های فیبری به بار می چسبند، نرم هستند، به سطح بار آسیبی نمی رسانند و از قیمت پایینی برخوردار می باشند. از معایب این گونه طناب ها می توان به عدم توانایی بالا بردن بارهای سنگین اشاره نمود.

کاربرد جرثقیل ها

• جابجایی اجسام سنگین
• بردن مواد اولیه به خط تولید در کارخانه ها
• بالا بردن تیرآهن یا قیف حاوی بتن
• بتن‌ ریزی در سازه‌ های مرتفع
• استفاده به عنوان بالابر
• بارگیری و تخلیه مصالح
• کمک به اجرای اسکلت بتنی و فلزی
• استفاده در لنگرگاه ها
• جابجایی کانتینر‌ها در بندر

نکات ایمنی در خصوص استفاده از جرثقیل

جرثقیل از جمله ماشین آلات سنگین و پر خطر است، به همین دلیل در هنگام استفاده از آن باید نکات ایمنی را رعایت کنید تا خدای ناکرده حادثه بدی برای شما و دیگر کسانی که در اطراف جرثقیل هستند نیوفتد. در ادامه برخی از این نکات ایمنی را ذکر می کنیم:

• رانندگان جرثقیل باید دارای گواهینامه معتبر باشند.
•  رانندگان باید گواهی معاینه پزشکی داشته باشند.
• از تماس این ماشین با کابل های برق باید اکیدا جلوگیری شود.
• قبل از استفاده از جرثقیل، طناب هایی که به منظور حمل بار مورد استفاده قرار می گیرند به دقت بررسی شوند.
• اطراف بار یا کالای موردنظر به خوبی طناب پیچی شود.
• هنگامی که شرایط آب و هوایی مساعد نیست و طوفان و بادهای شدید می وزد، نباید از این وسیله استفاده کرد.
• از پرسنل ماهر و مناسب برای آماده کردن بار جرثقیل استفاده شود؛ خصوصا در زمان هایی که بار از بالای سر کارکنان یا سازه باید عبور داده شود.

نکاتی که بیان کردیم تنها چند مورد از نکاتی بود که هنگام کار با این ماشین باید رعایت شوند. با مطالعه و علم داشتن به تمامی نکات مربوط به استفاده ایمن از جرثقیل می توانید خطر بروز حوادث ناگوار را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.

برندهای معتبر تولید جرثقیل در جهان

• تادانو TADANO
• دماگ DEMAG
• کوبلکو KOBELCO
• لیبهر LIEBHERR
• ترکس TERREX
• گرو GROVE
• مانیتواک MANITOWOC
• کاتو KATO
• سومیتومو SUMITOMO
• سنبوگن SENNEBOGEN
• امریکن AMERICAN
• سانیر SANY Crane

کلام پایانی

آن چه در این نوشته از ساختمانچی مورد بررسی قرار گرفت، ارائه نکاتی در خصوص معرفی انواع جرثقیل ها و کاربرد و ویژگی های هر کدام می باشد.

امیدواریم با مطالعه این مطلب به نکات ارزنده ای در این خصوص دست یافته باشید. در صورت تمایل نظرات خود در این زمینه را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول