چه مواردی در انتخاب ترمه باکیفیت مهم است؟

ترمه به پارچه ای ظریف و لطیف که از دو سر تار و پود تشکیل می شود، می گویند. این پود در پشت پارچه آزاد می باشد و از تراکم بالایی برخوردار است که به همین دلیل برای ماندگاری بیشتر آن را آسترکشی می کنند.

جنس این پارچه ها از کرک و پشم یا ابریشم با طرح های متفاوت و اصیل است. ترمه ها بر اساس اندازه و نقش و نگار به مدل های مختلفی تقسیم می شوند که به طور کلی نمونه های ایرانی و به خصوص یزد این ترمه ها امروزه شهرت جهانی پیدا کرده‌اند.

در ادامه این متن از ساختمانچی با ما همراه باشید تا با تاریخچه، انواع، مراحل بافت، راهنمای خرید و هم چنین حدود قیمت آن بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه ترمه

از زمان های قدیم، هنر در میان ایرانیان از محیوبیت زیادی برخوردار بوده است. یکی از نمونه های هنر در ایران، بافندگی و به خصوص بافت شال های کشمیری است.

ترمه واژه ای هندی است و در لغت به معنای درخت سروی است که نوک آن خمیده باشد. در نقوش این پارچه سرو شکسته بسیار دیده می شود که بسیاری آن را نمادی از خضوع و خشوع در مقابل آفرینش هستی و عظمت الهی می دانند.

اما شروع ترمه بافی در ایران به چه زمانی باز می گردد؟ شروع بافت این پارچه ها در ایران به اوایل دوره صفویه بر می گردد. برخی ریشه و زادگاه اصلی ترمه را ایران و برخی دیگر کشمیر می دانند.

هرچه که باشد، ذوق، شوق و استعداد ایرانیان در بافت این نمونه شال ها چه در زمان صفویان و چه در زمان حال آن را به یکی از معروف ترین کالاهای صادراتی تبدیل کرده است.

مراحل بافت ترمه

1. مواد اولیه بافت

نخستین مرحله بافت، تهیه مواد اولیه آن است. ترمه را معمولا از پشم و ابریشم تولید می کنند، اما ماده متداول تر آن، پشم سفید است. این نوع پشم به این دلیل که به راحتی به هر رنگی در می آید، از محبوبیت بیشتری برخوردار است.

معمولا از ناحیه های شکم، پهلو، پشت گردن، سر و ساق پا برای تهیه ترمه استفاده می شود. پشمی که در تهیه این پارچه مورد استفاده قرار می گیرد باید الیاف بلندی داشته و مرغوب باشد. گوسفندان ایرانی و کشمیری علاوه بر ویژگی های مذکور، دارای پشم های نرم و محکمی هم هستند.

2. شستن پشم گوسفند

پس از انتخاب پشم مناسب و مرغوب، زمان شستشوی پشم و تمیزکردن آن از هرگونه آلودگی و کثیفی است. این مرحله قبل از رنگرزی صورت می پذیرد. ایرانیان معمولا قبل از این که پشم گوسفند را قیچی کنند، گوسفند را به مدت 10 دقیقه با آب می شویند.

سپس برای باز کردن چربی ها از پشم، آن را در لیا خیس کرده و چندین بار با آب می شویند. این کار باعث می شود ناخالصی ها پاک و پشم براق شود.

3. سفیدکردن پشم گوسفند

دو روش برای سفید کردن پشم وجود دارد: یکی از این راه ها پهن کردن پشم در چمنزار برای جذب کردن شبنم و تبخیر شدن، که این روش چندین بار انجام می گیرد. در روش دوم از مشتقات گوگرد برای این کار استفاده می شود.

4. تثبیت کردن رنگ

یکی از مهم ترین مراحل در بافت ترمه همین تثبیت رنگ است. در این مرحله هنگامی که پشم ها به اندازه کافی سفید شدند، آن ها را رنگ می کنند. برای این که رنگ ها دوام و ثبات داشته باشند از عنصری به نام دندانه که یک ماده شیمیایی است استفاده می شود.

این ماده توانایی جذب رنگ در پشم را افزایش می دهد. از رایج ترین دندانه های مورد استفاده برای این کار می توان به زاج سفید، قلع، کلر، روی، سرب و سولفات های دیگر اشاره کرد. 

5. رنگرزی به وسیله رنگ های گیاهی و طبیعی

رنگ های ترمه ایرانی معمولا طبیعی است و از گیاهان تهیه می شود. این رنگ ها را می توان از ریشه، تنه، برگ ها، گل، میوه و یا پوست گیاهان بدست آورد. همان طور که گفتیم معمولا از رنگ های طبیعی برای ساخت این پارچه استفاده می شود.

در گذشته بیشتر از رنگ کرم و قهوه ای در تهیه این المان استفاده می شد. امروزه از رنگ های دیگری نیز استفاده می شود. این رنگ ها عبارتند از:

شیوه بافت ترمه

پس از تهیه مواد و تدارکات اولیه، دستگاه بافندگی کار چله کشی به شکل مرسوم در بافت سایر منسوجات دستباف را آغاز می کند.

بافت این نوع پارچه به وسیله دستگاه های سنتی نیاز به صرف وقت، دقت و مهارت زیادی دارد. به کمک این دستگاه و با 8 ساعت کار مفید می توان 20 الی 25 سانتی متر پارچه مرغوب را تولید کرد. اما با استفاده از دستگاه ژاکارد تولید کمی افزایش می یابد و به حدود 100 سانتی متر در روز می رسد.

موضوع مهم و حساس دیگر در بافت این پارچه، بکاربردن تارها و پودرهایی با ضخامت متفاوت و همچنین قراردادن این تار و پودها در کنار یکدیگر است. در بافت شال کشمیری معمولا پود را در زیر یک تار و از روی دو تار مجاور رد می کنند.

این ترتیب معمولا در همه نقشه ها حفظ می گردد، مگر در جاهایی که نقشه متفاوت بوده و حکم می کند که پود از روی تعداد کمتر یا بیشتری رد شود.

در این بافت، اگر پود شکافته شود جای آن خالی نمی ماند و پود دیگری نمایان می گردد. شال های کشمیری معمولا به گونه ای بافت می شوند که قسمت اضافه هر پودر در رج بعدی بکار می رود. در شال های کرمانی، یزدی و خراسانی برعکس شال های کشمیری، قسمت اضافه پودها در پشت ترمه بلااستفاده و آزاد می ماند.

کاربرد ترمه در رومیزی و جانماز

در گذشته از شال کشمیری برای دوخت لباس های سلطنتی استفاده می شد. این لباس ها که ظاهری خاص و لوکس داشتند، با گذشت زمان از دور خارج شده و برای مصارف دیگری مثل جانماز و رومیزی مورد استفاده قرار گرفتند.

امروزه از ترمه های ماشین بافت در طراحی لباس استفاده می شود، اما از نمونه های اصل که قیمت بالایی هم دارند، همچنان به عنوان وسایل تزئینی مانند رومیزی و جانماز استفاده می شوند.

انواع ترمه

تا این قسمت از نوشته با کاربرد، نحوه تولید و بافت ترمه آشنا شدیم، این ترمه ها (کشمیری و ایرانی) به انواع مختلفی تقسیم می شوند که در ادامه به شرخ آن ها می پردازیم:

شال چهارقدی

اندازه این شال ها 1.5*1.5 بوده و بیشتر برای روسری و بقچه بکار می رود. از دو نوع متداول آن می توان به نمونه ترنجی و گلدار آن اشاره کرد.

شال راه راه

این نوع شال خود به دو نوع پهن و باریک تقسیم می شود که انتخاب آن به سلیقه فرد بستگی دارد.

شال بندی

این مدل شال کشمیری نقشی شبیه به لانه زنبور دارد که داخل هر یک از این خانه ها یک گل یا یک بته به چشم می خورد.

شال اتابکی

این ترمه از نمونه های شال کشمیری است و از پشم نرم و بسیار لطیفی بافته می شود.

شال محرمات

شال محرمات به نوعی ترمه راه راه می گویند که پهنای راه های آن متفاوت است.

شال کرمان

به همه شال های بافت کرمان گفته می شود که انواع گوناگونی دارد.

شال کشمیری

به انواع شال های بافت کشمیر می گویند که از معروف ترین آن می توان به بته جقه، شاخ گوزنی و نقشه درختی اشاره کرد.

شال زمردی

این شال نوعی شال کشمیری اعلاست که زمینه ای نیلی با نقشه بته جقه دارد. این نوع شال رنگ های بسیار زنده ای از جمله رنگ سبز زمردی دارد.

شال امیری

این شال همان طور که از نام آن نیز مشخص است، از انواع درباری و اعلای شال کشمیری است و عموما نقش بته جقه و شاخ گوزنی در آن وجود دارد..

شال یزدی

این ترمه نقوش زیبا و متفاوتی از جمله گل شاه عباسی، بته جقه، بته بادامی، بته سروی، اژدری و گلزار دارند که تعدادی از نمونه های آن از جمله نقش شاه عباسی بسیار زیبا و کمیاب و با اصالت هستند.

راهنمای خرید ترمه باکیفیت

ترمه ها نیز مانند پارچه یا هر وسیله دیگری، می توانند اصل یا تقلبی باشند. ترمه های اصل یزد دارای درجه بندی است که تشخیص آن برای یک فرد معمولی کار سختی است. در تار و پود ترمه اصل از ابریشم اعلا استفاده می شود که به همین دلیل جنس نرم و لطیف و همچنین ظاهری زیبا و جذاب دارند.

برای تشخیص ابریشم اصل، تکه ای نخ را از پارچه جدا کرده و آن را بسوزانید. اگر ابریشم اصل باشد بسیار آهسته می سوزد و در نهایت جمع می شود. اما اگر ویسکوز یا همان ابریشم مصنوعی باشد مانند پلاستیک جمع می شود و بویی شبیه به بوی سوختن کاغذ دارد.

این نوع ترمه های دست باف که در تار و پود آن ها از ابریشم اصل و اعلا استفاده می گردد، بسیار نادر و از قیمت بالایی برخوردار هستند. ترمه های ماشینی از جنس ویسکوز یا همان ابریشم مصنوعی هستند که بهترین نمونه آن ترمه ای است که صد در صد از ابریشم مصنوعی بافته شده باشد.

زبری پارچه می تواند یکی از دلایل اصل نبودن ترمه باشد. با لمس پارچه هایی که تنها از ابریشم بافته شدند، می توانید اصل بودن یا نبودن آن را تشخیص دهید.

موارد دیگری را نیز در ادامه خواهیم گفت نیز به انتخاب هرچه بهتر شما کمک می کند:

1. سنجش تراکم

ترمه های با کیفیت، پر تراکم هستند. برای تشخیص تراکم کافی است قسمتی از ترمه را به دو طرف بکشید، ترمه ای که کمتر کش بیاید از کیفیت بالاتری برخوردار است.

2. وجود فاصله

همان طور که گفتیم، ترمه دارای تار و پودهای زیادی است. این تار و پودها در صورتی که به خوبی چفت نشوند در محلی که رنگ تغییر پیدا می کند دارای فاصله یا سوراخ خواهند شد. بنابراین هر چه پارچه بهتر در نقوش بهم سفت شود، کیفیت ترمه بالا می رود.

3. وزن و عبور نور

وزن و سنگینی ترمه هر چه بیشتر باشد، کیفیت ترمه بالاتر، تار و پود آن ظریف تر و زیبایی آن بیشتر است. علاوه بر این، تراکم ترمه هرچه بیشتر باشد، از عبور نور راحت تر جلوگیری کرده و در نتیجه کیفیت ترمه را افزایش می دهد.

4. تقارن

تقارن نیز یکی دیگر از مواردی است که کیفیت ترمه را افزایش می دهد. در صورتی که ترمه را از خط تقارن آن تا کنیم و دو طرف آن کاملا با یکدیگر منطبق شوند، می توانیم آن را از نمونه های با کیفیت بدانیم.

5. گل ها

گل های شاه عباسی، بته جقه، بته خرفه، شاخ گوزنی، امیری، راه راه و… از طرح های اصیل و با کیفیت ترمه است. شرکت های معتبر معمولا در زمینه ترمه شان از نوعی چینش خاص بهره می گیرند و با بارکد و نشان نام، آن را از سایر برندها متمایز می کنند. پارچه های بی کیفیت از این نشان برخوردار نیستند.

6. مغذی دوزی

هنگام خرید ترمه بسیار توجه کنید که نمونه راسته دوزی آن را که از کیفیت پائینی برخوردار است را خریداری نکنید. ترمه های با کیفیت معمولا از سرمه دوزی، زغره دوزی، توپردوزی برجسته، یراق دوزی و زرک دوزی آسترکشی برخوردار هستند.

نگهداری ترمه

1. ترمه را در محلی که آفتاب زیاد است قرار ندهید، چرا که نور خورشید در طولانی مدت باعث از بین رفتن رنگ و هم چنین کاهش زیبایی آن می شود.
2. همان طور که گفتیم، ترمه ها معمولا از رنگ های طبیعی تولید می شوند. بنابراین، شستشوی ترمه با آب داغ و شوینده های قوی به رنگ های طبیعی درون پارچه آسیب وارد می کند و آن را از بین می برد.
3. مواظب باشید که ترمه را بید نزند. بید دشمن اصلی ترمه است و در صورت نگهداری آن در مکان های مرطوب ممکن است بید بزند و ترمه شما را از بین ببرد. استفاده از نفتالین به پارچه شما کمک می کند تا به مرور زمان خراب نشود و از بین نرود.
4. در انتها، اگر خواستید ترمه را اتو کنید، حتما از یک پارچه نخی کمک بگیرید و از پشت به رو اتو کنید.

کلام آخر

همان طور که گفتیم، ترمه از محبوب ترین انواع کالاهای صادراتی است. برای خرید ترمه با کیفیت باید به موارد زیادی از جمله وزن، تراکم، مغذی دوزی، تقارن و… توجه کنید که در این متن به توضیح کامل آن پرداختیم. امیدواریم مطالعه این متن به شما در خرید یک ترمه باکیفیت کمک کند.

سوالات متداول