آرماتوربندی سازه بتنی چیست؟ یکی از اصولی که همواره در اجرای سازه های بتنی مورد توجه قرار می گیرد و تاثیر بسزایی بر استحکام آن ها می گذارد، آرماتوربندی است.
آرماتوربندی مقاومت کششی سازه را ارتقاء می بخشد و آن را در برابر تنش های محیطی مستحکم می کند. این روش از جمله اساسی ترین روش ها در ایجاد ساختمان های مدرن به شمار می آید و سازه را از نظر اصول مهندسی قابل قبول می کند.
در آرماتوربندی باید از میلگرد با اندازه های مناسب استفاده نمود تا سازه از استحکام لازم برخوردار شود. در اجرای آرماتوربندی، میلگردها با نظمی خاص در کنار یکدیگر قرار می گیرند و اتصال آن ها از طریق بست های فلزی و یا جوشکاری سرد می باشد.
آرماتوربندی به شکل میله های خمیده و در هم قفل شده، برای ساخت ستون و فونداسیون ساختمان و به صورت چند میله ساده که در کنار هم قرار گرفته‌اند برای سقف سازی اجرا می گردد.
خم کردن میلگردها برای آرماتوربندی با استفاده از روش های مختلف صورت می گیرد که هر کدام از آن ها برای سازه های متفاوت مناسب هستند.
در کل آرماتوربندی به سه روش آرماتوربندی منظم، گره ای و کرواتی انجام می شود. در هر سه روش برای کنار هم نگه‌داشتن میلگردها از جوشکاری سرد استفاده می گردد، زیرا جوشکاری معمولی به دلیل عدم ایجاد انعطاف پذیری لازم منجر به کاهش استحکام کششی آرماتور می شود. با این مقدمه، در ادامه این نوشته از ساختمانچی به بررسی کامل این موضوع می پردازیم. با ما همراه باشید.
مزایای آرماتوربندی
آرماتوربندی از مزایای زیر برخوردار است:
- مقاومت سازه بتنی با استفاده از آرماتوربندی در برابر عواملی نظیر آتش و رطوبت بالا می رود.
- بتنی که دارای آرماتور است نیازمند به هزینه نگهداری ندارد.
- ساخت سازه های بتنی در مقایسه با سازه های فلزی به مهارت کمتری نیاز دارد.
- یکی از مهم ترین عواملی که مانع از انحراف ساختمان از حالت ابتدایی خود می شود، آرماتوربندی است.
- با استفاده از آرماتوربندی بتن را می توان به شکل های مختلف درآورد.
- بتن آرمه در مقایسه با سایر مصالح ساختمانی از قدرت تراکم سازی بالایی برخوردار است.
- آرماتوربندی نقش مهمی در افزایش مقاومت کششی سازه ایفا می کند.
- برای ساخت ستون ها، فونداسیون و سدها آرماتوربندی بهترین گزینه برای افزایش مقاومت سازه است.
روش های بستن میلگرد با استفاده از سیم مفتول
شکل قرارگیری میلگردها در آرماتوربندی نقش مهمی در بتن ریزی و این که بتن به نقاط مختلف برسد ایفا می کند. هنگام ساخت ستون هایی که در آن ها از میلگرد سایز بزرگ استفاده می شود، سعی کنید برای آرماتوربندی و قالب فضای بیشتری در نظر بگیرید تا بتن به تمام قسمت ها برسد.
برای قسمت های پایین تر در آرماتوربندی، باید از عایق استفاده شود تا رطوبت خاک به سازه نرسد و موجب تخریب آن نگردد. قبل از بتن ریزی، آرماتور حتما باید توسط مهندسین چک شود، زیرا ممکن است در اثر جا به جایی و یا سایر امور ساخت و ساز سیم مفتول آن پاره شود.
از این رو اگر سیم مفتول میلگردها شل و یا باز شود، باید مجددا آن را بست. میلگردهایی که برای آرماتوربندی به کار می روند را به دو روش می توان بست:
روش ضربدری
در این روش دو میلگرد روی هم قرار می گیرند و سیم مفتول به شکل ضربدری در زیر و روی آن ها تعبیه می شود. سپس انتهای دو سر سیم با استفاده از انبردست به یکدیگر پیچ و محکم می گردد. در آخر کار اضافه سیم مفتول به سمت پایین خم می شود تا تیزی نوک آن مشکلی ایجاد ننماید.
روش بستن از کنار
در این روش وقتی میلگردها روی یکدیگر قرار گرفتند، سیم مفتول از زیر میلگرد پایینی رد می شود. سپس پس از عبور از کنار میلگرد بالایی بسته می شود. این روش، روش کرواتی نام دارد و برای آرماتوربندی سقف و فونداسیون ساختمان بکار می رود.
نکات مهم در آرماتوربندی
ساخت سازه های بتنی با استفاده از آرماتوربندی نیازمند رعایت یکسری نکات است که در ذیل به آن ها می پردازیم:
- میلگردهای عرضی خاموت نام دارند و وظیفه آن ها نگهداری آرماتورهای طولی است، بنابراین هنگام خاموت گذاری باید به اصول و ضوابط لازم توجه شود.
- آرماتورها نباید در دمای زیر 5 درجه سانتی گراد خم شوند.
- آرماتورهای خم شده نباید باز و بسته شوند.
- خم کردن مجدد میلگردها با استفاده از دستگاه مکانیکی و به شکل سرد صورت می گیرد.
- میلگردها را باید با استفاده از قیچی مخصوص برش داد.
- فاصله بین خاموت ها باید بیست سانتی متر باشد.
- نباید از آرماتورهای آغشته به روغن زنگ‌زده و یا آلوده استفاده کرد. قبل از اجرای پروژه باید آن ها را تمیز نمود.
- در نصب آرماتوربندی باید به شرایط محیطی توجه شود.
- قبل از بتن ریزی نباید آرماتوربندی که توسط مهندسین تائیدشده را تغییر داد.
- هنگام قالب گذاری باید فاصله بین میلگردها و دیواره قالب رعایت شود، زیرا عدم رعایت این فاصله منجر به تخریب پی خواهد شد.
- از خم کردن آرماتورها به وسیله هوابرش باید خودداری شود.
- از باز و بسته کردن خم ها برای شکل‌دادن مجدد آن ها باید خودداری نمود.
- ضخامت بتن پوششی نباید نسبت به قطر آرماتورها کمتر باشد.
- آرماتورهایی که برای سازه های بتن مسلح مورد استفاده قرار می گیرند باید بر اساس نقشه تهیه شوند.
- در صورت توافق دستگاه نظارت، رعایت ضخامت پوشش برای آرماتورهایی که در کف و سقف قرار می گیرند و در معرض تعرق نیستند الزامی نیست.
- فاصله بین میلگردهای موازی نباید کمتر از 2.5 سانتی متر از طرفین باشد.
- بیشتر از نصف آرماتورها در قطعاتی که تحت خمش و فشار قرار دارند نباید در یک مقطع وصله شوند.
- فاصله هر وصله با وصله مجاور باید 40 برابر قطر آرماتور باشد.
مراحل آرماتوربندی یک سازه بتنی
در اجرای هر پروژه ساختمانی بخش های مختلفی وجود دارد که هر بخش شامل مراحل متفاوت می شود. با توجه به وسعت پروژه ممکن است یک پیمانکار مسئولیت کل آن را بر عهده بگیرد و یا مسئولیت هر بخشی بر عهده یک شرکت پیمانکاری باشد. مراحل آرماتوربندی سازه های بتنی به شرح زیر می باشد:
طراحی ساختمان و مشخص کردن اجزاء آن
مرحله اول طراحی ساختمان در برابر بارهای وارده است. بدین صورت که بعد از این که مهندس معمار نقشه سازه را تحویل داد، مهندس محاسب سازه موظف است تا با توجه به مقاومت بتن، ابعاد ستون ها، تیرها و سایر عناصر ساختمان را برآورد کند.
هم چنین تعیین تعداد و سایز آرماتور ها، محل قرار گیری آن ها، فاصله شان از یکدیگر و فاصله‌شان از سطح بتن نیز وظیفه مهندس محاسب است و این موارد به شکل نقشه های اجرایی ارائه می شوند.
خرید آرماتور
پس از این که نقشه های اجرایی حاضر شد، با توجه به آن ها می توان نسبت به خرید مصالح ساختمانی از جمله آرماتور اقدام کرد. آرماتور ها در سایزها و تعدادی که مطابق با نقشه ها است، خریداری می شود.
چک کردن آرماتورها
پس از این که میلگردها خریداری شدند باید از لحاظ کیفیت و سلامت بررسی گردند. معمولاً مهندس مشاور در محل حضور داشته و سلامت آرماتورها را بررسی می کند.
تهیه امکانات برای آرماتور بندی
در این مرحله لازم است تا تجهیزاتی که برای خم‌کردن میلگردها لازم است فراهم کنید. معمولاً از وسایل خاصی برای خم‌کردن آرماتورها استفاده می شود که می بایست در محل وجود داشته باشد.
آرماتورگذاری
در این مرحله مطابق با نقشه های اجرایی، آرماتورهایی با سایز مشخص و در تعداد معین را به نحوی که نقشه مشخص می کند، کنار یکدیگر قرار می دهند و سپس به یکدیگر متصل می کنند.
چک‌کردن مجدد آرماتوربندی
در این مرحله لازم است تا آرماتورها مجدداً بررسی شوند و از درست بودن محل قرار گیری و سایز میلگرد اطمینان حاصل شود. همچنین باید چک شود که آرماتورها به درستی به یکدیگر متصل شوند. در صورتی که اتصال قسمتی از آرماتور بندی شل شود، باید اتصالش اصلاح گردد.
قالب گذاری و بتن ریزی
مرحله آخر این بخش قالب گذاری است. با قرار دادن قالب در اطراف آرماتورها و بتن ریزی داخل آن ها، بعد از گذشت حدود 28 روز، بتن با مقاومت معین به دست می آید.
همان طور که پیشتر توضیح دادیم، مراحل آرماتور بندی حساس هستند، بنابراین باید به درستی انجام شوند. می توان با انتخاب شرکت پیمانکاری معتبر برای آرماتور بندی در تهران، اصفهان و یا هر شهر دیگری، از کیفیت و صحت مراحل انجام پروژه مطمئن بود.
ضوابط آرماتور بندی در ایران
ضوابط مربوط به بریدن آرماتورها
- میلگردها باید با وسایل مکانیکی بریده شوند و استفاده از روش های دیگر نیاز به تائید دستگاه نظارت دارد.
ضابطه های مربوط به خم کردن آرماتورها
- تمامی میلگردها باید به صورت سرد خم شوند.
- خم‌کردن آرماتورها تا حد امکان باید به صورت مکانیکی و به وسیله ماشین مجهز به فلکه خم کن و با یک عبور در سرعت ثابت انجام شود، به طوری که شعاع انحنای قسمت خم‌شده دارای شعاع یکسان باشد.
- سرعت خم‌کردن آرماتور ها بیاید متناسب با نوع فولاد و دمای محیط باشد.
- باز و بسته‌کردن خم ها برای شکل‌دادن مجدد به آرماتور ها مجاز نیست.
- خم‌کردن آرماتورهایی که یک سرشان در بتن است مجاز نیست.
- اگر دمای محیط کمتر از 5- درجه سانتی گراد باشد نباید میلگردها را خم کرد.
ضوابط مربوط به جای‌گذاری و بستن آرماتورها
- آرماتورها باید قبل از بتن ریزی مطابق نقشه های اجرایی در جای خود قرار گیرند. آن ها باید طوری بسته شوند که جابه جایی آن ها خارج از مقدار مجاز انحراف آرماتورها نشود.
- برای اتصال میلگردها به یکدیگر و عناصر سازه ای به آن ها باید از مفتول ها یا اتصال دهنده‌ها و گیره های فولادی استفاده کرد. باید توجه داشت که انتهای برجسته سیم ها، اتصال دهنده‌ها و گیره ها در قسمت بتن محافظ واقع نشود، مگر آن که سطح بتن به خوبی در برابر عوامل مهاجم محیطی محافظت شوند.
- استفاده از جوشکاری با قوس الکتریکی برای اتصال میلگردهای متقاطع فقط با رعایت ضوابط مذکور در مقررات ملی ساختمان و با تایید دستگاه نظارت مجاز می باشد. در این صورت جوش نباید باعث کاهش سطح مقطع میلگرد و ایجاد زدگی در آن شود.
نقشه ها و جزئیات لازم برای اجرای میلگردها
نقشه های اجرایی و کارگاهی آرماتوربندی باید شامل موارد زیر باشد:
- قطر و تعداد و طول میلگردهای طولی
- جزئیات، نوع، طول و محل وصله ها
- قطر میلگردهای عرضی و فاصله بین آن ها
- جزئیات و شعاع خم میلگردها، محل خم و طول مستقیم پس از خم
- ضخامت پوشش بتن روی میلگردها
- قطر بزرگ ترین سنگدانه ی قابل مصرف در بتن
- جدول میلگردها، شامل جزئیات قطعات میلگردها و وزن میلگرد مصرفی
- جزئیات لقمه ها و فاصله نگه‌دارها، برای تأمین ضخامت پوشش بتن روی میلگردها
- جزئیات و نحوه آرماتور بندی، شامل سیم های آرماتور بندی، قطعات مکانیکی و نظایر آن ها
نکات تکمیلی
طی فرایند آرماتوربندی، میلگردها مطابق نقشه های طراحی در کنار هم قرار می گیرند و به هم وصل می شوند. سپس بتن را که در ابتدا ماده ای خمیری است در اطراف آرماتورها می ریزند و بدین ترتیب بتن مسلح با میلگرد تولید می شود.
ممکن است آرماتوربندی به صورت چندین میلگرد ساده و راست بر روی یکدیگر قرار بگیرد؛ مانند آرماتوربندی سقف. همچنین ممکن است به صورت میله های خم و درهم تنیده باشد که در ستون ها و فونداسیون استفاده می شود. نکته حائز اهمیت این است که آرماتوربندی باید مطابق با ضوابط مهندسی انجام گیرد.
