کفراژ یک واژه فرانسوی است که معنای لغوی آن قالب می باشد. این واژه در ساختمان سازی و فعالیت های مرتبط با آن زیاد به گوش می خورد.
در یک تعریف اجمالی به قالب های موقت یا دائم که درون آن ها از بتن یا مصالح مشابه پر می شود، کفراژ می گویند. برای آشنایی بیش تر با مفهوم کفراژ در ادامه این مطلب از ساختمانچی با ما همراه باشید.
کفراژبندی چیست؟
همان گونه که در بالا اشاره شد، کفراژ به معنی قالب می باشد و از این رو می توان به جای واژه کفراژ بندی از واژه قالب بندی استفاده کرد. از کفراژ در اسکلت یا سقف های بتنی استفاده شده و هدف آن شکل دادن به بتن خمیری در اندازه و حجم دلخواه می باشد.
کفراژ بندی که بیش تر با نام قالب بندی شناخته می شود، انواع مختلفی دارد که بر اساس موقعیت سازه در حال ساخت، نمونه مناسب از آن مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع کفراژ
کفراژبندی انواع مختلفی دارد که از جمله می توان به کفراژبندی با استفاده از قالب های چوبی، قالب های فلزی، قالب های پلاستیکی، قالب های فایبرگلاس و پلیمری، قالب های لغزنده یا متحرک و قالب های ماندگار اشاره کرد. در ادامه به بیان توضیحات تکمیلی در مورد هر یک از آن ها می پردازیم.
کفراژ بندی با استفاده از قالب های چوبی
در این روش برای کفراژبندی از چوب نئوپان و تخته های سه لا برای ساخت قالب استفاده می شود. این مدل کفراژ یا قالب ها، ساختار ساده ای دارند و استفاده از آن ها بسیار راحت می باشد. استفاده از چوب در قالب امکان افزایش اندازه قالب ها با استفاده از میخ و پیچ را فراهم می کند.
از ویژگی های قالب های چوبی می توان به سبک بودن آن ها اشاره کرد. این گونه قالب ها به عنوان عایق های حرارتی مناسبی نیز شناخته می شوند.
در کنار مزایای این گونه قالب ها، معایبی نیز وجود دارد که از جمله می توان به سرعت پایین در استفاده از آن ها مخصوصا در پروژه های بزرگ اشاره کرد. همچنین از آن جایی که برای تولید این گونه قالب ها باید از چوب درختان استفاده شود، آسیب به محیط زیست را به همراه دارد.
معایب کفراژ بندی با قالب چوبی
- تخته های چوب در ابعاد، اندازه ها و اشکال مختلفی وجود دارند، به همین دلیل در هنگام استفاده از آن ها باید دقت کرد چرا که ممکن است درز های قالب های چوبی به خوبی به هم متصل نشده و جفت نشوند و به همین دلیل مخلوط آب و سیمان از درزها خارج شده و مقاومت بتن کاهش یابد.
- سطح قالب های چوبی زیر بتن مسلح ناهموار است.
- به دلیل نشت مخلوط آب و سیمان از درز قالب ها، کار روی زمین و در قسمت های زیر قالب بندی سخت شده ومی تواند مشکلاتی به همراه داشته باشد.
- در بعضی موارد ممکن است که قالب بندی چوبی قادر به تحمل وزن بتن نبوده و به دلیل مقاومت کم صفحات چوبی خم شود. حتی بعضا ممکن است تخته ها شکسته شوند.
مزایای کفراژ بندی با قالب چوبی
- ساخت قالب های چوبی در هر شکل و اندازه ای آسان است.
- استفاده از قالب بندی چوبی برای پروژه های کوچک اقتصادی تر است.
- در تولید قالب های چوبی می توان از الوارهای موجود در محل استفاده کرد.
- وزن این قالب ها در مقایسه با انواع فلزی آن کمتر است.
کفراژ بندی با استفاده از قالب های فلزی
یکی از پرکاربردترین انواع قالب ها، قالب های فلزی می باشند. بر خلاف قالب های چوبی، این گونه قالب ها از سرعت اجرایی بالایی برخوردار می باشد.
از دیگر ویژگی های این گونه قالب ها می توان به حمل آسان آن ها، ایجاد سطوح صاف و استفاده آسان از آن ها اشاره کرد. اتصالات این گونه قالب ها بسیار ساده می باشد.
به کارگیری این گونه قالب ها معایبی نیز به همراه دارد که از جمله می توان به وزن زیاد و هزینه بالای خرید آن ها اشاره کرد. از آن جایی که خرید کفراژ فلزی هزینه بالایی دارد می توان آن ها را اجاره کرد.
مزایای کفراژ بندی با قالب فلزی
- قالب های فلزی با مقاومت و با دوام هستند و عمر بیشتری دارند.
- استفاده از قالب بندی فلزی موجب می شود تا سطح بتن داخل آن بسیار صاف و هموار باشد.
- بیش از صد مرتبه می توان از این قالب ها استفاده کرد.
- نصب و برداشتن قالب های فلزی راحت تر است.
کفراژ بندی با استفاده از قالب های پلاستیکی
استفاده از این قالب ها در سازه های بتنی ساده صورت می گیرد. از ویژگی های این گونه قالب ها می توان به سبک بودن آن ها اشاره کرد. این گونه قالب ها به عنوان عایق عمل کرده و در برابر خوردگی مقاوم می باشد.
مزایای کفراژ بندی با قالب های پلاستیکی
- وزن این قالب ها کم است و هزینه کمتری دارند.
- برای استفاده در قسمت های بزرگ مناسب هستند.
- در صورتی که در هنگام حمل و نقل و استفاده از آن دقت شود، می توان مجدداً از آن ها استفاده کرد که بسیار مقرون به صرفه است.
کفراژ بندی با استفاده از قالب های فایبرگلاس و پلیمری
استفاده از کفراژهای فایبرگلاس در قالب بندی سقف صورت می گیرد. به کارگیری این گونه قالب ها به منظور سبک سازی سقف و پی های گسترده بتنی صورت می گیرد.
از ویژگی های این گونه کفراژها می توان به ضریب امنیتی بالای آن ها و پایین آوردن وزن سازه به واسطه استفاده از آن ها اشاره کرد. این گونه کفراژها کاملا نفوذناپذیر بوده و از سرعت اجرایی بالایی برخوردار می باشند.
کفراژ بندی با استفاده از قالب های لغزنده یا متحرک
کفراژهای لغزنده عموما به صورت هیدرولیک می باشند. استفاده از این کفراژها در زمانی که نیاز به بتن ریزی یکنواخت می باشد، صورت می گیرد. قالب های لغزنده در دو نوع افقی و عمودی وجود دارند.
استفاده از کفراژهای افقی در مواردی مانند بتن ریزی تونل ها، لوله های آب و کانال های زهکشی صورت می گیرد. از کفراژهای عمودی نیز در ساخت سیلوهای بزرگ، برج های مخابراتی و تاسیسات ذخیره سازی مواد استفاده می شود.
کفراژ بندی با استفاده از قالب های ماندگار
همان گونه که از نام آن ها پیداست، این گونه کفراژها ثابت بوده و به عنوان بخشی از سازه ساختمان شناخته می شوند.
از جمله ویژگی هایی که این گونه قالب ها باید دارا باشند، با دوام بودن آن ها می باشد. اهمیت این امر در عدم جابه جایی و عدم ایجاد هرگونه تغییر شکل آن ها می باشد.
کفراژ داربستی
استفاده از واژه کفراژ در ساخت داربست نیز به گوش می خورد. کفراژ داربستی به انواع نصب حجمی داربست که بیش تر از چهار پایه داشته باشد، اطلاق می شود. استفاده از کفراژ در داربست بندی به منظور بالابردن سطح ایمنی برای انجام عملیات صورت می گیرد.
از جمله کاربردهای کفراژهای داربستی می توان به استفاده از کفراژ معمولی به منظور کاربرد حجمی برای فعالیت هایی که بر روی سقف انجام می شود، اشاره کرد. از دیگر کاربردهای آن می توان به حفظ پایداری نما، به کارگیری کفراژ حفاظ و غیره اشاره کرد.
رعایت فاصله پایه ها با نمای اصلی از نکات مهم در مورد کفراژهاست. فاصله استاندارد پایه با نمای اصلی حداکثر باید 3 متر می باشد و در صورتی که این فاصله بیش از 3 متر باشد، باعث بروز مشکل می شود.
ملاحظات باز کردن قالب و کفراژ بندی
- در ابتدا باید قالب ستون ها و دیوارها برداشته شود، زیرا این‌ها مؤلفه های قائمی هستند که در این مرحله تنها وزن خودشان را باید تحمل کنند.
- در مرحله بعد قالب دال ها برداشته می شود.
- قالب هر قسمتی که بار زیادی را تحمل می کند باید در مرحله آخر باز شود.
مدت زمانی که می بایست قالب بندی و کفراژ باقی بمانند و برداشته نشوند به عوامل زیادی مانند نوع سیمان مصرفی، شکل و محل قرارگیری اعضای سازه که آیا افقی، قائم یا مورب هستند، بارهای وارد شونده بر هر عضو و دمای هوا بستگی دارد.
به طور کلی استفاده از سیمان های زودگیر، هوای گرم و شرایط بارگذاری سبک، امکان برداشتن زود هنگام قالب و کفراژ را میسر می کنند. تحت هیچ شرایطی نباید قالب بندی را قبل از رسیدن بتن به مقدار مشخصی از مقاومت باز کرد.
قالب و کفراژبندی زمانی برداشته می شوند که بتن بتواند تنش را تحمل کرده و تغییر شکل بتن تحت تنش از تغییر شکل مجاز بیشتر نشود. همچنین برای جلوگیری از انتقال ناگهانی بار می بایستی باز کردن و برداشتن قالب و کفراژ به تدریج و با دقت انجام شود.
تفاوت کفراژ با داربست
داربست، یک نوع سازه موقتی است که به منظور دسترسی به بخش هایی از سازه در ارتفاع بیشتر از ۱.۵ متری مورد استفاده قرار می گیرد. داربست در فاصله نزدیکی از دیوار نصب می شود و باید به قدری قوی باشد که وزن کارگران و متریال و مصالح را بتواند تحمل کند.
کفراژ نیز نوعی سازه موقتی است اما به عنوان قالب برای اجزای ساختمان مانند ستون، تیر، دال، پله و… مورد استفاده قرار می گیرد. در کفراژ، بتن ریزی صورت می گیرد و پس از سخت شدن و پختن بتن، باز می شود. با این حساب، مهم ترین تفاوت میان داربست و کفراژ، از نظر ساختاری می باشد.
داربست ها را بلافاصله پس از انجام عملیات ساختمانی مورد نظر، بر می دارند اما کفراژها به دلیل اینکه به عنوان قالب استفاده می شوند، گاهی اوقات ۳۶ ساعت، ۶ روز یا ۲۸ روز بعد از انجام عملیات برداشته می شوند و در موارد خاص نیز به عنوان کفراژ دائم استفاده می شوند.
کفراژ باید بسیار محکم و قوی باشد تا بتواند وزن بتن را تحمل نماید و همچنین بدون سوراخ باشد تا سیمان و آب از لا به لای آن خارج نشود. این در حالی است که داربست ها معمولا سبک و متحرک هستند اما با متریال قوی ساخته می شوند.
کلام پایانی
آن چه در این نوشته از ساختمانچی به بیان آن پرداخته شد، ارائه نکاتی در خصوص کفراژ و کاربرد آن در صنعت ساختمان می باشد. در صورت تمایل نظرات خود را در مورد این مطلب با ما در میان بگذارید.
