ساروج نمونه ای از مصالح قدیمی است که در گذشته کاربردهای فراوانی داشته است. در یک تعریف کلی می توان گفت این مصال ترکیبی از آهک و خاکستر می باشد که با آب و گل مخلوط می شود و پس از خشک شدن آن ها را در کوره می سوزانند.
درمرحله بعد آن را به شکل خاکستر درآورده و در آب حل می کنند. در این مرحله آهک آن به سنگ آهک محکمی تبدیل می شود. با این تعریف در ادامه این مطلب از ساختمانچی به بیان نکات تکمیلی در این زمینه می پردازیم.
مواد تشکیل دهنده ساروج
آن چه که در ساخت ساروج استفاده می شود، آهک و سیلیس فعال می باشد. فعال بودن سیلیس نکته مهمی است که باید به آن توجه شود.
امروزه می توان به جای سیلیس فعال از جایگزین های دیگری هم چون سیلکافوم میکروسیلیس استفاده کرد. استفاده ازساروج به منظور پوشش سطوح صورت می گیرد.
از این رو توجه به این نکته که ترک خوردگی بر روی آن رخ ندهد، نکته مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. یکی از معایب این مصالح خاصیت کاهش حجم آن می باشد.
همین امر می تواند باعث ایجاد ترک خوردگی درساروج شود. از این رو این نکته را می توان یکی از نقاط ضعف در به کارگیری ساروج در نظر گرفت.
در گذشته از الیاف طبیعی در ساخت این مصالح استفاده می شد. اما امروزه الیاف مصنوعی مانند الیاف پلیمری، فلزی و شیشه ای جایگزین الیاف مصنوعی می شود.
ساروج دارای ظاهری صاف و براق می باشد. از این رو آن ها را در تزئینات خانه نیز مورد استفاده قرار می دادند.
انواع ساروج
به طور کلی ملات ساروج به دو دسته کلی تقسیم بندی می شود: ملات ساروج گرم و سرد. در ادامه به معرفی هریک از آن ها می پردازیم.
ملات ساروج گرم
ساروج گرم نوعی ملات آهک آبی است که از پخت و آسیاب کردن سنگ های آهکی رس دار به دست می آید. از این نوع مصالح معمولا در جنوب ایران و کناره های شمالی خلیج فارس استفاده می شود که با گذشت سال های زیاد، هنوز ساختمان های بناشده با این نوع ملات پابرجامانده است. از مشهورترین مکانی که در آن از ساروج گرم استفاده می شود می توان به بندر خمیر اشاره نمود.
ملات ساروج سرد
در ساخت ملات سرد از آهک، خاکستر و آب استفاده می شود. آن چه که برای چسبندگی این ماده مورد استفاده قرار می گیرد، خاک رس می باشد.
خاکستر دارای مقادیر زیادی سیلیس غیر بلوری است و زمانی که با دوغاب آهک ترکیب می شود، سیلیکات کلسیم به وجود می آید. این عمل به کندی صورت می گیرد. از این رو می توان گفت ملات ساروج کندگیر است.
انواع ساروج براساس مقاومت و استحکام
ساروج بر اساس استحکام و مقاومت آن ها ها نیز به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند. یکی از مستحکم ترین انواع آن که در قدیم مورد استفاده قرار می گرفت، ساروج سیاه می باشد.
بعد از آن، نمونه های سفید، خاکستری و طوسی از مستحکم ترین ساروج هایی است که مورد استفاده قرار می گرفت.
کاربرد ساروج
از ویژگی های اصلی این نوع مصالح می توان به نفوذ ناپذیری بسیار بالای آن ها اشاره کرد. در زمان قدیم از این خاصیت استفاده می کردند و از آن در ساخت مکان هایی هم چون آب انبارها، حوض، حمام، پل و به طور کلی مکان هایی که در تماس مستقیم با آب بودند، استفاده می شد.
استفاده از ساروج در سی و سه پل
همان گونه که گفتیم، ساروج نمونه ای از مصالح قدیمی است که در گذشته زیاد مورد استفاده قرار می گرفت و نمونه ای از مصالح مستحکم به شمار می رفت. یکی از مکان های تاریخی که در آن از این مصالح استفاده کردند، سی و سه پل می باشد.
باتوجه به آن چه که در بالا به آن اشاره شد، استفاده از این نوع مصالح در مکان هایی که با آب در تماس بودند، صورت می گرفت.
جالب این جاست هرچه این ماده در تماس بیش تری با آب باشد، استحکام خود را بیش تر حفظ می کند. از این رو به کارگیری این ماده در پایه های سی و سه پل باعث ایجاد استحکام آن ها می شود.
از چه روش هایی برای تخریب ساروج استفاده می شود؟
ازجمله روش هایی که می توان از آن ها در تخریب ساروج استفاده کرد، استفاده از مواد منبسط شونده و استفاده از حلال ها می باشد.
- در روش اول از مواد منبسط شونده مانند کتراک استفاده می شود. در این روش این مواد را در آب می ریزند تا به شکل ملات در آید. سپس این ملات را درون حفره های سنگ می ریزند که با گذشت زمان منبسط می شود و باعث شکستگی سنگ می گردد. آن چه که باعث ایجاد شکستگی در سنگ می شود قابلیت انبساط بالای آن ها می باشد. برای افزایش تاثیرگذاری این روش می توان از آن در فصل زمستان و از این مواد در آب ولرم استفاده کرد. در این صورت نتیجه مطلوب به دست می آید.
- روش دیگر استفاده از حلال ها می باشد. در این روش باید از حلال مناسب ساروج و بتن به منظور تخریب آن ها استفاده کرد.
خرد کردن این مصالح از دیگر نکاتی است که باید از آن آگاهی داشته باشید. روش خرد کردن ساروج ها متفاوت می باشد.
آن چه که در خردکردن این نوع مصالح حائز اهمیت می باشد، این است که بدانید شکست ساروج را از کجا شروع کنید و به چه نقطه ای ضربه وارد کنید تا نتیجه بهتری داشته باشد. برای تولید مواد در جهت خرد کردن این مصالح باید نمونه ساروج موجود باشد.
کلام پایانی
آنچه در این نوشته از ساختمانچی به بیان آن پرداختیم، ارائه نکات و اطلاعاتی در خصوص ساروج، ویژگی ها، انواع و کاربرد آن می باشد.
امیدواریم با مطالعه این مطلب به اطلاعات ارزشمندی در این زمینه دست یابید. شما چه بنای تاریخی را می شناسید که در ساخت آن ساروج مورد استفاده قرارگرفته است؟ در صورت تمایل نام این بناها را برای ما ارسال نمایید.
