در قالب بندی فونداسیون از قالب های چوبی، فلزی و آجری استفاده می شود که هر کدام دارای ویژگی های منحصر بفرد خود هستند. در سیستم قالب بندی، پنل های مختلفی برای قالب گذاری به کار می روند که بر اساس نوع سازه و نقشه اجرایی می توان آن ها را در اشکال مختلف ایجاد نمود.
برای پی سازی ساختمان پس از گودبرداری باید خطوط آکس بندی شود و محل قرارگیری قالب در روی زمین مشخص گردد تا بتوان بر اساس آن فونداسیون را اجرا نمود. با این مقدمه، در ادامه این نوشته از ساختمانچی با ما همراه باشید تا با قالب بندی فونداسیون به خوبی آشنا شوید.
فونداسیون چیست؟
در سازه های بتنی اولین و مهم ترین کار بررسی موقعیت زمین و دسترسی داشتن ماشین آلات بزرگ به محل انجام کار می باشد. در مرحله بعد نوبت به نقشه برداری زمین می رسد و در نهایت با توجه به مراحل قبل نوبت به عملیات قالب بندی فونداسیون می رسد. برای این عملیات هم ابتدا گودبرداری انجام می شود که با توجه به تعداد طبقات پروژه سازه بتنی ممکن است کم عمق یا عمیق باشد.
انواع قالب های پی ریزی
قالب هایی که برای پی ریزی بنا مورد استفاده قرار می گیرند شامل موارد زیر هستند:
1. قالب فلزی
قالب فلزی در مقایسه با قالب های چوبی و آجری از استحکام و سطح شاقولی مناسب تری برخوردار می باشد. امروزه این نوع قالب ها از جمله رایج ترین قالب های مورد استفاده در پی ریزی ساختمان هستند، زیرا به راحتی می توان آن ها را حمل نمود و در هر نوع سیستم اجرایی به کار برد.
از مزایای قالب فلزی می توان به مواردی نظیر دوام و استحکام بسیار بالا، سهولت اتصال، سرعت بالای اجرا، قابلیت استفاده مجدد و بهره وری بالا اشاره نمود. در پروژه هایی که تنوع ابعاد و سطوح کم اما حجم کار بالاست، قالب های فلزی بهترین گزینه محسوب می شوند.
هر چند قیمت اولیه این قالب ها گران است، اما طول عمر آن ها بالا بوده و می توان سال ها از آن ها استفاده کرد. به منظور جلوگیری از اثرات نامطلوب آب و هوایی بر این قالب ها باید حتی المقدور آن ها را عایق بندی نمود.
اجزای قالب فلزی
آن چه که به عنوان اجزاء قالب فلزی شناخته می شود، قطعات مختلفی برای قالب بندی بتن می باشد. این قطعات در پروژه های مختلف می تواند متفاوت باشد.
برای مثال از اجزاء قالب فلزی می توان به میان بولت چدنی، واشر کاس، تسمه بلت، گیره بلند میان برد فلزی دنده درشت، جک دو پیچ و غیره اشاره کرد.
2. قالب آجری
این نوع قالب برای استفاده در اطراف پی استفاده می شود و پس از گیرایش بتن در محل مورد نظر می مانند و به عنوان قالبی دائمی در نظرگرفته می شوند.
به منظور جلوگیری از مکیده شدن آب بتن توسط آجر باید یک لايه ورق نايلونی قبل از بتن ریزی بر روی دیوار نصب شود؛ در غیر این صورت آجرها را باید کامل آب پاشی کرد. البته هنگام آب پاشی این نکته که آب نباید درون قالب ها جمع شود را باید مد نظر قرار داد.
در این نوع قالب بندی حدود آکس های سازه و قالب باید توسط نقشه بردار مشخص شود. برای جلوگیری از کوچک ترین خطا در اجرای این نوع قالب بندی بهتر است گوشه آکس ها و قالب ها میخ گذاری گردد و مرز قالب ها بعد از آن که با ریسمان مشخص شد، رنگ آمیزی شود.
علاوه بر آن سطح زمین باید از ترازی یکنواخت برخوردار باشد که این امر با نقشه برداری انجام می شود. هنگام قالب بندی آجری باید یک لایه نازک از سیمان در جداره داخلی قالب اجرا گردد اما در صورت عدم این کار می توان از پلاستیک نیز استفاده نمود. پشت قالب آجری را می توان با خاک پر کرد.
3. قالب چوبی
قالب چوبی همانطور که از نامش پیداست از جنس چوب است. این قالب ها به اندازه ای تولید می شوند که بتوان آن ها را به مکان مورد نظر حمل نمود. بتن ریزی در این قالب ها به دقت کافی نیاز دارد تا آسیبی به لبه آن ها وارد نشود.
قالب های چوبی در برابر قالب های فلزی وزن سبک تری دارند اما مقاومت آن ها در برابر رطوبت چندان بالا نمی باشد. از مزایای این نوع قالب می توان به مواردی نظیر سهولت در اجرا و اتصالات، ضریب حرارتی پایین و وزن سبک اشاره نمود. تنها عیب قالب چوبی عدم استفاده از آن بیشتر از 10 بار است.
4. قالب بتنی
آن چه که در قالب بندی بتن باید مورد توجه قرار گیرد، استحکام قالب ها و مهاربندی صحیح آن ها می باشد. در جهت افزایش استقامت داربست، استفاده از پشت بندهای طولی و عرضی الزامی می باشد. نحوه قرارگیری قالب بتن باید به گونه ای باشد که از خارج شدن بتن از میان آن ها جلوگیری به عمل آید.
برای اجرای قالب بتنی، قالب ها باید خنک باشند. در صورتی که قالب بندی ها داغ باشند، کیفیت بتن را کاهش و باعث تغییر رنگ آن می شود. این امر باعث می شود بتن شکل مناسب خود را از دست دهد.
قالب مدولار چیست؟
نام دیگر قالب بتن، قالب مدولار می باشد. این نوع قالب بندی در اندازه های مختلفی تولید می شود و در قالب بندی سازه های بتنی مورد استفاده قرار می گیرد.
اتصالات قالب بتن
در جهت اتصال قالب بتنی و ایجاد یک سازه بتنی مناسب به قطعاتی نیاز می باشد. از جمله قطعات مورد نیاز برای انجام این کار کلمپس، گیره متوسط و بلند، گیره لوله به لوله، میان بلت، بلت عصایی، گیره متوسط، مغزی چدنی و غیره می باشد.
5. قالب یوبوت
از قالب یوبوت در جهت ایجاد حفره درون دال بتنی استفاده می شود. انجام این کار می تواند باعث حذف بتن ناکارآمد می شود و به سبک تر شدن دال نیز کمک می کند.
به طور کلی چهار مدل قالب یوبوت موجود می باشد که شامل قالب یوبوت تک، قالب یوبوت دوبل، قالب یوبوت بادی و قالب یوبوت پلی استایرن می باشد.
عوامل موثر در قیمت قالب یوبوت
خرید قالب یوبوت بسیار مقرون به صرفه می باشد، چرا که این قالب از پیچیدگی خاصی در ساختار برخوردار نمی باشد. آن چه که در قیمت قالب سقف یوبوت تاثیر گذار می باشد، ارتفاع قالب است. هم چنین از دیگر عوامل تاثیر گذار بر قیمت قالب یوبوت متراژ پروژه می باشد.
6. قالب وافل
یکی از سازه های مدرن که می توان در ساختمان سازی مورد استفاده قرار داد، سقف وافل می باشد. قالب وافل نمونه ای از قالب های سقفی می باشد. این قالب ها با ظاهر مشبک مانند خود باعث پوشاندن قسمت زیادی از سقف می شود.
استفاده از این قالب ها به تجهیزات ساختمانی هیچ گونه آسیبی وارد نمی کند. این گونه قالب ها مکعبی شکل بوده و توخالی می باشند.
از مزایای استفاده از این قالب ها می توان به ایجاد ایمنی در برابر زلزله، مقاومت در برابر آتش سوزی، به عنوان عایق در برابر صوت و گرما، حذف انواع بلوک و تیرچه و کاهش هزینه های آرماتوربندی و قالب بندی اشاره کرد.
استفاده از این قالب ها معایبی نیز به همراه دارد. برای مثال از آن جایی که قالب وافل سبک می باشد، در مناطقی که بادهای شدید می وزد، امکان استفاده از آن ها وجود ندارد. هم چنین برای پر کردن قالب های آن نیاز به خاک مناسب می باشد.
اجرای قالب وافل
اجرای قالب وافل ساده بوده و نیاز به تجهیزات خاصی ندارد. به طور کلی می توان مراحل اجرای سقف وافل شامل زیر سازی سقف، چیدن قالب های وافل، آرماتوربندی سقف، بتن ریزی و قالب برداری می باشد.
7. قالب لغزنده
قالب لغزان یا قالب لغزنده نمونه ای از روش های قالب بندی است که در آن قالب در فواصل زمانی منظم و با حرکت مقطعی به سمت جلو یا در جهت بالا حرکت می کند.
در این روش قالب بندی، سطح قالب لغزنده در تماس با بتون بوده و از آن جدا نمی شود و همان گونه که از نام آن پیداست، بر روی بتن لیز می خورد.
8. قالب فلزی بتن
نمونه ای از بهترین انواع قالب بندی در اجرای فونداسیون قالب فلزی بتن می باشد، چرا که این نوع قالب بندی در مقایسه با انواع دیگر، از استحکام بیش تری برخوردار می باشد.
از دیگر مواردی که از قالب فلزی بتن در آن استفاده می شود، پروژه هایی است که در آن عمق پی بسیار زیاد می باشد.
9. قالب ستون
به طور کلی می توان گفت ستون بخش مهمی از یک سازه به شمار می آید و از این رو دقت در اجرای آن مخصوصا در زمان بروز زلزله بسیار حائز اهمیت می باشد.
قالب های ستون از دو جزء اساسی و اصلی تشکیل می شوند. این دو جزء شامل جدار قالب یا پنل های فلزی و کلاف یا قید می باشد.
نکات مهم در قالب بندی پی ساختمان
از جمله نکاتی که در قالب بندی فونداسیون باید به آن ها توجه کرد به شرح ذیل می باشند:
- قالب ها را باید محکم و فیکس کرد و از استحکام آن ها اطمینان حاصل نمود.
- توجه به ابعاد فونداسیون در انتخاب قالب امری بسیار ضروری است.
- طراحی و ساخت قالب ها باید به گونه ای باشد که راحت و به سرعت بتوان آن ها را نصب و یا باز کرد. در این صورت به میزان قابل توجهی در وقت و هزینه صرفه جویی خواهد شد.
- به منظور جلوگیری از هدر رفتن شیره بتن، درزبندی مناسب باید انجام شود.
- برای ارتقاء کیفیت سطح بتن و استحکام قالب ها باید از روغن قالب استفاده نمود.
- قالب ها باید از دوام و استحکام بالایی برخوردار باشند تا بدون از هم گسیختگی و یا نشت شیره بتن بتوانند فشار و بارهای وارده را تحمل نمایند.
- با توجه به این که فونداسیون نما است یا خیر باید نسبت به تعیین کیفیت مصالح ساختمانی و قالب بندی توجه لازم معطوف گردد.
- ساخت قالب ها و نصب آن ها باید به نحوی باشد که بتوان به ابعاد، شکل و نمای بتن مورد نظر دست یافت.
- شاقول بودن فونداسیون و رعایت کاور آرماتورها نیز از جمله نکات مهم در قالب بندی فونداسیون به شمار می آیند.
- قالب ها باید به گونه ای انتخاب شوند که بتوان آن ها را با امکانات در دسترس حمل نموده و جا به کرد.
تخته قالب بندی
استفاده از تخته قالب بندی در اجرای ساختمان های بتنی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. از آن جایی که بتن قبل از سفت شدن به شکل روان می باشند، در جهت شکل گیری نیاز به قالب دارند.
استفاده از تخته های قالب بندی در گذشته بیش تر رواج داشت. امروزه استفاده از قالب بندی فلزی تا حدودی استفاده از آن ها را کاهش داده است.
استفاده از تخته قالب بندی در مقایسه با قالب فلزی مزایایی به همراه دارد. برای مثال استفاده از تخته قالب بندی نسبت به قالب فلزی هزینه کم تری در بر داشته و مقرون به صرفه می باشد. از آن جایی که این گونه قالب ها وزن سبک تری دارند، از سرعت بالاتری برای اجرا برخوردار هستند.
توجه داشته باشید از تخته های قالب بندی با کیفیت استفاده نمایید، چرا که در صورتی که این تخته ها از جنس مرغوبی برخوردار نباشد، نمی توانند وزن بتن را تحمل کنند و همین امر باعث تغییر شکل بتن می شود. از تخته قالب بندی در قالب بندی پی ها، قالب بندی ستون، قالب تیرهای اصلی و قالب بندی سقف استفاده می شود.
تجهیزات قالب بندی
از جمله تجهیزات مورد نیاز قالب بندی می توان به بلت عصایی، بولت دو سر دنده، میان بلت، واشر دو لوله،واشر کاس، گیره بلند، گیره متوسط، آب بند چدنی، آب بند فلزی، پیچ و مهره چدنی جک سقفی، جک سقفی، رزوه جک سقفی، پایه جک سقفی قابل رگلاژ و سرجک سقفی قابل رگلاژ می باشد.
قالب بندی بتن معماری
از آن جایی که در معماری معاصر به اشکال مختلفی از بافت و پرداخت سطحی نیاز می باشد، استفاده از متریالی که چنین قابلیتی داشته باشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در این جهت استفاده از بتن می تواند این نیاز را برآورده کند. در این راستا مفهومی به نام بتن معماری تعریف شده است.
بتن معماری در سطح داخلی و خارجی سازه نمایان بوده و به همین خاطر خصوصیات ظاهری آن حائز اهمیت می باشد. یکی از فرآیندهای مهم در سازه های بتنی، استفاده از قالب بندی می باشد. پیچیدگی سازه ها نیاز به استفاده از قالب های ویژه را بیش تر می کند.
این روش مخصوص برای قالب بندی بتن معماری ابداع شده است. آن چه که در طراحی قالب بندی بتن معماری حائز اهمیت می باشد، استفاده از متریال مناسب برای ساخت آن می باشد.
نکات مهم در قالب برداری فونداسیون
هنگام قالب برداری باید به یکسری موارد توجه نمود از جمله:
- اگر قالب برداری قبل از این که دوره مراقبت به اتمام برسد، برداشته شود باید پس از قالب برداری مراقبت های لازم از بتن صورت گیرد.
- قالب برداری باید مرحله به مرحله انجام شود و از ورود ضربه به آن خودداری گردد. برای جلوگیری از آسیب به بتن نباید بارهای ناگهانی و ضربه به آن وارد کرد.
- هنگامی باید نسبت به برداشتن قالب اقدام نمود که بتن از قابلیت تحمل نیروهای وارده برخوردار باشد و تغییر شکل ندهد.
- تا وقتی قطعات بتنی از مقاومت لازم برای تحمل بار خود و بارهای واردآمده برخوردار نباشند، قالب های باربر و پایه ها را نباید برداشت.
کاهش هزینه قالب بندی در سازه بتنی
در حال حاضر با افزایش قیمت مصالح و مواد مورد نیاز برای ساخت و ساز، ساخت قالب و اجرای آن نیز بسیار هزینه بردار است. این هزینه ها بر هزینه کلی پروژه تاثیر بسزایی می گذارند، از این رو باید از راهکارهای ویژه به منظور بهره وری اقتصادی استفاده نمود.
برای مثال، قالب های پیش ساخته می توانند گزینه مناسبی باشند. زیرا می توان از آن ها مجدداً استفاده نمود و نیازی به طراحی و ساخت قالب جدید نیست.
کاهش میزان قالب ها در کاهش هزینه های کلی پروژه نقش بسیار مهمی ایفا می کند، زیرا بیشتر از 60 درصد هزینه هایی که برای سازه های بتنی صرف می شود مربوط به قالب بندی است.
متریال های جدید، لوازم و اجزای قالب بندی پیش ساخته به طراحان این امکان را می دهند تا بسیار راحت تر، سریع تر و کم هزینه تر به اهداف نهایی خود دست یابند.
راهکارهای بسیاری به منظور کاهش هزینه ها و صرفه اقتصادی سازه های بتنی از طرف مهندسین و سازندگان با تجربه ارائه می شوند که به کارگیری آن ها به میزان قابل توجه از نظر اقتصادی مقرون بصرفه خواهد بود و مزایای بسیاری برای کارفرما یا سازنده به همراه خواهد داشت.
برای مثال، از یک الگو برای قالب در طول پروژه استفاده کنید، تمام قالب ها را در یک جهت میزان کنید تا به طور محسوس در مدت زمان اجرای یک سیستم یک طرفه صرفه جویی نمائید، سایزهای استاندارد را به کار ببرید و از سطوح یکسان برای تمام تیرهای ساختمان استفاده کنید.
راهکارهای کاهش هزینه های ساخت و اجرای قالب بندی در سازه های بتنی
- برای کل پروژه از یک الگوی قالب بندی واحد استفاده کنید. این کار باعث می شود کارگران کار با قالب ها را سریع تر و راحت تر یاد بگیرند و هزینه های مواد مورد نیاز قالب بندی نیز کاهش یابد.
- برای تمام تیرها و تیرچه ها از عمق یکسان استفاده کنید، زیرا عمق های متفاوت منجر به افزایش قیمت فولاد و بتن مصرفی خواهند شد.
- تا حد ممکن باید از نیروی کار ماهر و با تجربه به منظور قالب بندی استفاده کرد.
- قالب ها را پس از هر بار استفاده باید تمیز کرد و در جای مناسب نگهداری نمود.
- اگر برای قالب بندی از چوب استفاده می شود، این چوب باید با کمترین مرغوبیت نیازهای اساسی قالب نظیر سختی، استحکام و شرایط سطحی را تامین کند.
- در صورت ممکن استفاده از قالب های خاص بتن باید به حداقل برسد.
- ارتفاع پانل های آزاد باید بر اساس ابعاد استاندارد الوارها باشد.
- برای ساخت، اجرا و قطعه بندی قالب ها باید از روش های استاندارد و اصولی استفاده شود.
- هنگام طرح ریزی قالب ها باید تمام جزئیات مربوط به قطعات و اجزای آن ها مدنظر قرار بگیرد.
- تا حد ممکن بهتر است ابعاد ستون ها در ساختمان هیچ گونه تغییری نداشته باشد.
- اجرای همزمان طرح سازه ای و معماری منجر به صرفه جویی در قالب ها خواهد شد.
- مساحت ورق های چند لایه زیاد است، از این رو به منظور پوشش دال ها بهتر است از این ورق ها استفاده شود.
- طراحی و ساخت قالب ها باید به نحوی باشد که به سرعت بتوان آن ها را نصب یا باز کرد.
- اگر قالب ها را بتوان با امکانات موجود جا به جا نموده و حمل کرد، مسلماً هزینه های حمل و نقل کاهش پیدا می کنند.
کلام پایانی
امیدواریم با مطالعه این نوشته از ساختمانچی به نکات و اطلاعات موردنظر خود در خصوص انواع قالب بندی فونداسیون رسیده باشید. در صورت تمایل، نقطه نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را در این باره با ما در میان بگذارید.
